Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków podjął decyzję, która zakończyła proces administracyjny dotyczący wpisania bramy byłego obozu w Świętochłowicach-Zgodzie na do rejestru zabytków województwa śląskiego.
Brama Zgody ocalała nie tylko przed zębem czasu, ale i celowymi staraniami, których celem było zatarcie historii tego miejsca, jest symbolem tragedii, jaką sprowadziły na Śląsk dwa totalitaryzmy: nazistowski i komunistyczny. Obóz na Zgodzie wpierw funkcjonował jako podobóz KL Auschwitz, a po jej zakończeniu został przejęty przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego PRL. Na Zgodzie więziono Ślązaków uznanych za Niemców na podstawie zaszeregowania do wyższych grup volkslisty, ale też bezpodstawnych podejrzeń i anonimowych donosów. Wielu z nich poniosło śmierć w wyniku brutalnego traktowania, wycieńczenia i chorób.
Obóz na Zgodzie – miejsce tragedii
W obozie Zgoda mogło stracić życie nawet 2,5 tysiąca osób. W latach 1943-1945 działał on jako KL Eintrachthütte – filia Auschwitz, w którym główne grupy więźniów stanowili Polacy i Żydzi. Byli oni wykorzystywani do pracy w pobliskich zakładach zbrojeniowych. W styczniu 1945 roku obóz został zlikwidowany, ale już w lutym tego samego roku ponownie go otwarto jako obóz pracy Zgoda, podporządkowany polskiemu Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego.
Między lutym a listopadem 1945 roku przez obóz przewinęło się około 6 tysięcy osób. Liczba ofiar śmiertelnych pozostaje niepewna, lecz szacunki wskazują na przedział od 1,8 tysiąca do 2,5 tysiąca. Miary tragedii dopełniła epidemia tyfusu, jaka wybuchła w obozie w lipcu 1945 roku, pochłaniając życie wielu więźniów, w tym kobiet i dzieci. Ponadto komendant Zgody Salomon Morel, członek komunistycznego aparatu bezpieczeństwa, słynął z brutalnego traktowania więźniów. Podobnie postępowało wielu jego podkomendnych.
Zachować pamięć
W ramach programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Miejsca pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju” przyznano środki na renowację bramy oraz uporządkowanie terenu wokół niej. Dodatkowe wsparcie finansowe ma zostać zatwierdzone podczas najbliższej sesji Sejmiku Województwa Śląskiego. Planowane prace obejmują również zmianę napisu na makiecie obozu, odsłoniętej w 2022 roku (co wzbudziło kontrowersje wśród regionalistów i przedstawicieli mniejszości niemieckiej - chodziło o sformułowanie Obóz dwóch totalitaryzmów - niemieckiego i komunistycznego, a konkretnie wyraz niemieckiego, który proponuje się zamienić na nazistowskiego).
Brama obozu w Świętochłowicach-Zgodzie to nie tylko zabytek, ale także niemy świadek historii, której pamięć nie może zostać zatarta. Decyzja o jego ochronie w formie wpisania do rejestru zabytków województwa śląskiego poszerza możliwości upamiętniania ofiar represji oraz budowania publicznej pamięci o Tragedii Górnośląskiej.
