Zabrze stało się miastem w 1922 roku – powstało w wyniku połączenia się wielu mniejszych miejscowości, które wcześniej tworzyły powiat zabrski, ale ta historia zaczęła się znacznie wcześniej. Centrum dawnego Zabrza stanowiły dwie osady przemysłowe – Stare Zabrze (Alt-Zabrze) i Małe Zabrze (Klein-Zabrze). W Małym Zabrzu, przy ówczesnej Dorotheenstraße, w 1858 roku, wybudowano szpital górniczy zarządzany przez Górnośląską Spółkę Bracką.
Szpital przy Dorotheenstraße, czyli amerykańskie wzorce
Górnośląska Spółka Bracka (Oberschlesischer Knappschaftsverein), która swoją siedzibę miała w Tarnowskich Górach, była finansowana ze składek górników. Spółka zabezpieczała byt górników i ich rodzin w przypadku choroby, bądź inwalidztwa. Przykładowo – w 1857 roku wpłacała pieniądze 800 inwalidom, 1229 wdowom i 1428 sierotom. Spółka miała szpitale w wielu śląskich miastach (do 1914 roku było ich siedemnaście), a od 1858 roku także w Zabrzu. Szpital w Zabrzu był zresztą jednym z najstarszych należących do Górnośląskiej Spółki Brackiej.
Obiekt budowany był pod nadzorem inspektora górniczego Meissena, a także królewskiego majstra budowlanego Sassena. Co ciekawe, jeśli chodzi o projekt, to projekty szpital spółek brackich czerpały z doświadczeń amerykańskich, preferujących wyraźny rozdział budynków gospodarczych od medycznych, podobnie zresztą jak poszczególnych oddziałów. Zabrzańską placówkę rozbudowano w latach 1904-05 na podstawie planów wybitnego berlińskiego architekta, Arnolda Hartmanna, autora między innymi projektów gmachu dyrekcji huty Donnersmarcka w Zabrzu czy szpitala Górnośląskiej Spółki Brackiej w Chorzowie.
Ponad 100-letnia wieża ciśnieniowo-kominowa
Część szpitalnego kompleksu stanowi wieża ciśnieniowo-kominowej. Wieża powstała na początku XX wieku, w 1904 roku, wraz z całym zespołem kotłowni i maszynowni, centralą elektryczną, pralnią, a także kuchnią. Wybudowano ją podczas rozbudowy szpitala w oparciu o plany wspomnianego już Arnolda Hartmanna. Dzięki wieży szpital zawsze mógł korzystać z ciepłej wody.
Wieża nawiązuje do sztuki secesyjnej. Ma 33,5 m wysokości. Jest zbudowana z cegły licowanej klinkierem, jednak obudowie zbiornika nadano wygląd tzw. muru pruskiego, będącego rodzajem ściany szkieletowej. W wieży umieszczony został komin odprowadzający spaliny z kotłowni.
Zobaczcie, jak wygląda zabytkowy kompleks znajdujący się w Śródmieściu Zabrza na zdjęciach Tymoteusza Stańka.
