Byńdzin – richtich ślōnskie miasto? VII Gala Śląskiej Siatkówki w Będzinie a sprawa tożsamości

Robert Lechowski

16/02/2025 - 10:16

W poprzedni weekend odbyła się dwudniowa impreza pod nazwą 7 Gala Śląskiej Siatkówki. Już trzeci raz z rzędu uroczystość wręczenia dorocznych nagród dla osobowości związanych z siatkówką i drużyn siatkarskich w naszym województwie odbyła się w Będzinie. Przy tej okazji nasuwają się wątpliwości o charakterze tożsamościowym.

VII Gala Śląskiej Siatkówki w Będzinie – młodzież. 7 lutego 2025.

zobacz galerię

Gala jest (niemal) corocznym wydarzeniem, które podsumowuje poprzedni rok w siatkówce, w ramach Śląskiego Związku Piłki Siatkowej. Taki przynajmniej charakter ma od trzech lat (wcześniej podsumowywała sezon po zakończeniu rozgrywek ligowych i odbywała się jesienią, z roczną przerwą z czasie pandemii). Jest też zwieńczeniem plebiscytu, w którym oddaje się głosy na swoich faworytów, wybierając „Osobowości Siatkówki” minionego roku (nazwa trochę myląca, bowiem plebiscyt dotyczy nie tylko osób, ale i drużyn).

Gala Śląskiej Siatkówki od trzech lat w Będzinie

Już trzeci rok z rzędu wydarzenie zostało organizowane w hali „Będzin Arena”. Od pierwszej edycji zdążyło nabrać rozmachu i urosnąć do imprezy dwudniowej, podczas której pierwszy dzień poświęcony jest siatkówce młodzieżowej, natomiast drugi dzień – siatkówce seniorskiej.

W tegorocznej edycji plebiscytu „Osobowości Siatkówki” laureatami zostali:

Najlepsza zawodniczka 2024 roku: Julia Nowicka – B.K.S. Bostik ZGO Bielsko-Biała
Najlepszy zawodnik 2024 roku: Tomasz Fornal – K.S. Jastrzębski Węgiel Jastrzębie-Zdrój
Najlepszy drużyna żeńska 2024 roku: B.K.S. Bostik ZGO Bielsko-Biała
Najlepsza drużyna męska 2024 roku: K.S. Jastrzębski Węgiel Jastrzębie-Zdrój
Najlepsza para siatkówki plażowej 2024 roku: Bartosz Łosiak / Michał Bryl
Odkrycie 2024 roku: K.S. Steam Hemarpol Norwid Częstochowa
Najlepszy Arbiter 2024 roku: Wojciech Maroszek
Najlepszy Trener 2024 roku: Michał Winiarski

Poza laureatami plebiscytu, nagrodzono też młodzież z województwa śląskiego za sukcesy odniesione w minionym roku.

Gośćmi specjalnymi gali byli m. in.: Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki Ireneusz Nalazek, Prezes Polskiego Związku Piłki Siatkowej Sebastian Świderski oraz Wiceprezes Polskiego Związku Piłki Siatkowej Artur Popko.

Siatkówka a sprawa tożsamości

Pomysłodawcą Gali Śląskiej Siatkówki, która odbywa się od 2017 roku, jest prezes Śląskiego Związku Piłki Siatkowej Marcin Weiner ze Świętochłowic.

„Wymyślił sobie, że tak będzie na Śląsku” –

– przedstawił prezesa ŚZPS jeden z prowadzących galę – Rafał Pośpiech z… Częstochowy.

„Witamy najlepsze zawodniczki i zawodników na Śląsku” –

– wtórowała mu druga prowadząca – Paulina Boś z… Częstochowy.

VII Gala Śląskiej Siatkówki. Młodzież. Zrzut ekranu z transmisji na żywo. 7 lutego 2025.

Wszystko to w historycznej stolicy Zagłębia Dąbrowskiego, które jest subregionem Małopolski, stanowiącej ok. 52% obszaru województwa śląskiego…

Kiedy przygotowywano reformę podziału administracyjnego, która weszła w życie z początkiem 1999 roku, wielu protestowało przed nazywaniem nowotworzonych województw nazwami historycznymi, gdyż nazwy proponowanych województw nie pokrywały się z obszarami krain historycznych. Głośno o tym mówił m. in. popularny językoznawca ze Śląska – prof. Jan Miodek. Przestrzegał, że ludzie będą nazwy regionów historycznych i nazw województw traktować jak synonimy, nie tylko fałszując tożsamość regionalną ich mieszkańców, ale kształtując fałszywe wyobrażenia na temat historii. Rzeczywistość oczywiście potwierdziła ich obawy, a młody człowiek, słysząc na lekcjach historii hasło <Śląsk>, częściej ma przed oczami okolice małopolskich: Częstochowy, Sosnowca i Żywca, zamiast śląskich: Opola, Wrocławia czy Zielonej Góry.

Zapowiedź Mistrzostw Śląska Juniorek Młodszych 2024 – zapowiedź.

„nie bardzo rozumiem o co z tym fałszowaniem chodzi?. Mieszkamy w Województwie Śląskim to i mistrzowie na szczeblu wojewódzkim są mistrzami Śląska tak jak są mistrzowie Małopolski są mistrzami Małopolski czy Dolnego Śląska są mistrzami Dolnego Śląska i tak mógłbym wymienić nazwy mistrzów każdego województwa.” –

– odpisał 12 lutego 2025 roku na komentarz Burmistrz Miasta Czeladź Zbigniew Szaleniec, kiedy zauważyłem, że tytuł „Mistrzyni Śląska” dla młodej, utalentowanej siatkarki z czeladzkich Piasków, nie jest najszczęśliwiej sformułowany, gratulując jej jednocześnie sukcesu. To pokazuje, jakie wielkie spustoszenie i zamęt spowodowała reforma administracyjna, wprowadzona przez rząd Jerzego Buzka.

Bo pytanie brzmiało: "czy MA PRAWO?" Twoja odpowiedź nie daje pola do innej interpretacji, niż taka, że nie ma prawa.

„Czy chłopaki zostaną mistrzami Śląska?” –

– zastanawiał się Prezydent Miasta Będzin Łukasz Komoniewski w swym wpisie z 2 marca 2024 roku, przed finałami Mistrzostw Województwa Śląskiego Młodzików w Piłce Siatkowej, pisząc o drużynie juniorów młodszych z Będzina. Niestety i ten włodarz miasta z Zagłębia Dąbrowskiego traktuje nazwy województwa śląskiego i Śląska jak synonimy. Choć jest osobą wykształconą, pełni swą funkcję już piętnasty rok i – inaczej od urodzonego na Śląsku burmistrza Czeladzi – urodził się w Będzinie.

Marszałek Województwa Śląskiego Wojciech Saługa, który objął nad galą patronat, od zawsze traktował pojęcia Śląsk i województwo śląskie jako tożsame, choć pochodzi z Jaworzna, czyli ziemi krakowskiej. Wiele innych, wpływowych osób ze wschodniej części województwa śląskiego, robi to samo, nawet kiedy jednocześnie deklarują przywiązanie do tożsamości lokalnej – zagłębiowskiej, żywieckiej, częstochowskiej itd..

II Gala Śląskiej Siatkówki. Fragment podsumowania ze strony oficjalnej ŚZPS. 2019 rok

Kilka lat temu dziennikarz sporego medium napisał o „wygranej drużyny ze Śląska” w relacjonowanym przezeń meczu między drużynami z Wrocławia i Częstochowy. Byłem przekonany, że Wrocławianie wygrali, gdy tymczasem okazało się, że wygrała drużyna z Częstochowy. Napisałem do autora, otrzymując kuriozalną odpowiedź, że „przecież Wrocław nie leży na Śląsku tylko na Dolnym Śląsku, a na Śląsku leży Częstochowa”. W sformułowaniu tej karkołomnej wypowiedzi mojemu korespondentowi nie przeszkadzał nawet fakt, że drużyna, o której mówił, nazywała się… „Śląsk” Wrocław.

Oczywiście prawie nikt z nas nie zawinił temu, że nazwy województw są takie, jakie wówczas narzucono. Ale czy to usprawiedliwia przyjęcie tego sposobu myślenia i narracji, przed którymi przestrzegał cytowany powyżej profesor Miodek? Czy fakt, że dla miasta siatkarska gala jest niezłą promocją w regionie i poza nim, usprawiedliwia milczące przyzwolenie na fałszowanie tożsamości?

V Gala Śląskiej Siatkówki. Fragment podsumowania ze strony oficjalnej ŚZPS. 2023 rok

W imprezie wzięło udział wiele zawodniczek i wielu zawodników, w tym ze Śląska. Ale wśród nich nie znajdziemy przedstawicieli śląskich drużyn z Wrocławia, Kędzierzyna-Koźla, Opola, Nysy, Sulechowa czy Świdnicy. Za to znajdziemy z wielu miejscowości historycznej Małopolski, o dziedzictwie kulturowym niepowiązanym z tożsamością śląską, takich jak Częstochowa, Zawiercie, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Jaworzno i wiele innych. Nawet drużyna siatkarek z Bielska-Białej ma w nazwie Bialski Klub Sportowy, pomimo nakazów słowników języka polskiego, które każą tworzyć przymiotnik od pierwszego członu dwuczłonowych nazw miast. Nie wynika to wcale z niechęci mieszkańców małopolskiej Białej do mieszkańców śląskiego Bielska, tylko z dbałości o własną tożsamość.

Nie da się tożsamości pielęgnować, kiedy traktowana jest jako ciekawostka z muzeum albo przedmiot zainteresowania niewielkiej grupki na portalu społecznościowym, a zewsząd płynąca narracja mówi coś zupełnie innego. Nachalnie, nieustannie i często. I ta tożsamość nie obroni się, kiedy młody człowiek – z Zagłębia Dąbrowskiego, Częstochowy, Zawiercia czy Żywca – słyszy, że został „mistrzem Śląska”, w śląskiej gali, śląskiej siatkówki, z dyplomem wręczonym mu „na Śląsku”, w którym słyszał tego dnia dziesiątki razy o siatkówce na „Śląsku” od „Ślązaków” z Częstochowy, przy całkowitej aprobacie prezydenta „śląskiego” miasta Będzin.

I niech niniejszy tekst będzie asumptem do wzięcia tematu pod rozwagę przez osoby wymienione i niewymienione w powyższym tekście przed kolejną galą i kolejnymi mistrzostwami młodzieżowych drużyn „na Śląsku”.