Otyłość to plaga naszych czasów. Światowa Organizacja Zdrowia informuje, że problem otyłości i nadwagi dotyczy 10 proc. dzieci i młodzieży na świecie. Szacuje się, że do 2025 r. będzie 177 milionów 5-17 latków z nadwagą oraz 91 milionów - z otyłością. Z kolei według Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej problem nadwagi i otyłości dotyczy w Polsce około 10 proc. małych dzieci (1-3 lata), 30 proc. dzieci w wieku wczesnoszkolnym i niemal 22 proc. młodzieży do 15. roku życia.
Jedna z najskuteczniejszych metod leczenia otyłości olbrzymiej
Jedną z najskuteczniejszych metod leczenia otyłości olbrzymiej jest operacja zmniejszenia żołądka. Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka w Katowicach-Ligocie jest zaledwie jednym z dwóch polskich szpitali, w których takie zabiegi wykonywane są u pacjentów poniżej 18. roku życia. Pierwszą operację w Katowicach wykonano w roku 2016. Od tego czasu w katowickim szpitalu zoperowano bariatrycznie 25 młodych ludzi. W kolejce do zabiegu jest następnych kilkunastu pacjentów.
Nad kwalifikacją i przygotowaniem pacjenta do zabiegu, a także opieką po operacji, czuwa w GCZD interdyscyplinarny zespół specjalistów, w skład którego wchodzą endokrynolodzy, chirurdzy, dietetycy, psycholodzy oraz rehabilitanci.
– Właśnie taki zestaw ekspertów daje największą szansę na właściwą opiekę nad pacjentem i sukces całego leczenia – podkreśla prof. Aneta Gawlik, kierująca Oddziałem Endokrynologii i Pediatrii GCZD oraz Poradnią Leczenia Otyłości Dzieci i Młodzieży GCZD.
- Każdy z ekspertów w procesie kwalifikacji pacjenta do zabiegu ma konkretną, bardzo istotną rolę. Najczęściej to właśnie endokrynolog lub pediatra specjalizujący się w endokrynologii jako pierwszy konsultuje pacjenta w poradni. W naszym szpitalu mamy specjalnie do tego celu przygotowaną Poradnię Leczenia Otyłości - wyjaśnia prof. Aneta Gawlik. - Diagnozujemy przyczyny otyłości – badamy, czy wynika ona z błędów żywieniowych, czy może spowodowana jest predyspozycją, zaburzeniami genetycznymi czy endokrynologicznymi. Jednocześnie kontrolujemy naszych podopiecznych pod kątem występowania powikłań otyłości, konieczności wykonania dodatkowych badań laboratoryjnych czy konsultacji. Stosujemy zasady medycyny spersonalizowanej, czyli do każdego pacjenta podchodzimy indywidualnie, ustalamy indywidualny schemat diagnostyczno-leczniczy. Czasami decydujemy o konieczności kilkudniowej hospitalizacji, szczególnie w przypadku współistnienia dodatkowych problemów zdrowotnych, które mogą być konsekwencją, ale też i przyczyną narastania otyłości. Brak sukcesu w postępowaniu zachowawczym i farmakologicznym u osób z otyłością olbrzymią czy też otyłością współistniejąca z powikłaniami metabolicznymi, choć nie tylko, może wskazywać na konieczność rozważenia operacji rękawowej resekcji żołądka – mówi prof. Aneta Gawlik.
Kwalifikacji pacjenta do zabiegu bariatrycznego obejmuje również konsultację dietetyczną i psychologiczną. Dietetyk bada nawyki żywieniowe pacjenta i daje mu wskazówki, jakie zmiany powinien wprowadzić w codziennym jadłospisie. Z kolei szpitalny psycholog ocenia poziom motywacji pacjenta. Sprawdza też, czy sposób żywienia się pacjenta i jego niekontrolowane podjadanie nie świadczą o formie uzależnienia. Jeśli tak, wtedy wspólnie z dzieckiem i jego opiekunami wdraża metody i zalecenia wspierające w walce z nałogiem jedzenia. Dla niektórych pacjentów ten etap konsultacji jest wystarczający – nie przechodzą operacji, ale wprowadzają zlecenia specjalistów i pozostają pod systematyczną kontrolą poradni.
Kiedy konieczny jest zabieg chirurgiczny?
Jednak jak podkreśla prof. Tomasz Koszutski, szef Oddziału Chirurgii i Urologii GCZD, jeśli pacjent cierpi na otyłość olbrzymią, to tego typu działania zachowawcze mogą nie przynieść rezultatów oczekiwanych.
– Jeśli wskaźnik BMI pacjenta przekracza 40 (kg/m²), najlepszą metodą leczenia jest zabieg chirurgiczny, oczywiście połączony ze zmianą mentalną i modyfikacją stylu życia – uważa prof. Koszutski.
Po zakwalifikowaniu do zabiegu, ale jeszcze przed operacją, pacjent zostaje zobowiązany do „zrzucenia” kilku kilogramów. Dzięki temu od początku jest zaangażowany w leczenie, a medycy nabierają pewności, że dziecko i rodzina rozumieją postępowanie medyczne i będą stosować się do zaleceń również po zabiegu. Nie wszyscy pacjenci są w stanie sprostać tym wymogowi. Nierespektowanie zaleceń dietetycznych już na tym etapie wyklucza szanse operacji bariatrycznej. Na przeszkodzie może też stanąć niezadawalająca współpraca z rodziną i niepewne rokowania co do przyszłej opieki i wsparcia dziecka.
Po operacji dziecko pozostaje w szpitalu do tygodnia. To na tym etapie pacjent już w pełni zobowiązany jest stosować się do nowej diety. Jest wtedy również pod opieką rehabilitanta GZCD, z którym wspólnie opracowują i wdrażają przyszłe wzorce aktywności fizycznej. Po opuszczeniu szpitala pacjent cały czas pozostaje pod opieką Poradni Leczenia Otyłości Dzieci i Młodzieży GCZD.
Jak podkreśla prof. Tomasz Koszutski, wszystkie dzieci, które przeszły operację bariatryczną w GCZD, chudną.
- Utrata wagi wynosi od 20 do 80 kg, jednak to od dziecka zależy czy utrzyma masę po operacji. Wszystkie dzieci mówią o lepszym samopoczuciu, poprawie jakości życia i lepszych kontaktach z rówieśnikami. W przypadku jednej z pacjentek nastąpił jednak powrót do wagi wyjściowej. Ale nie poddajemy się – zintensyfikowaliśmy u niej opiekę psychologiczną, dziewczyna przygotowywana jest do drugiej operacji, która odbędzie się po ustabilizowaniu stanu emocjonalnego u pacjentki – wyjaśnia prof. Tomasz Koszutski.
- W każdym przypadku decyzja o operacji jest podejmowana w oparciu o opinię działającego na terenie GCZD zespołu interdyscyplinarnego – dodaje prof. Aneta Gawlik. -Transformacja ta wiąże się przede wszystkim ze zmianami przyjmowania pokarmów. Każde dziecko i rodzic musi sobie zdawać sprawę z konieczności przejścia kilku podstawowych etapów żywieniowych przez okres 6-8 tygodni po operacji.
Operacje bariatryczne w GCZD wykonywane są w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Pierwszym krokiem do zakwalifikowania do zabiegów jest konsultacja w Poradni Leczenia Otyłości Dzieci i Młodzieży GCZD. Skierowanie do tej poradni wystawia lekarz rodzinny albo pediatra. W przypadku współistniejących powikłań zachęcamy do bezpośredniego kontaktu celem ustalenia pilności przyjęcia do opieki ambulatoryjnej czy hospitalizacji.
