Sejm

Dysonans poznowczy a ślōnski prziwilej - skiż czego po naszymu godoł ino deputyrowany Konfederacje?

To była ale piykno haja! Dzisio (20 marca 2024 roku) filowoł żech na piyrsze czytanie parlamyntarnego projektu ô pōmianie gezecu ô miyńszościach narodowych a etnicznych i ô jynzyku regionalnym. Parlamentarzisty debatowały ô statusie ślōnskij godki. Jedna rzecz ciepła mie sie zarozki do uszōw. Jedyno ôsoba, co godała po naszymu to bōł deputyrowany z Konfederacje. Napoczłech medykować, bezcōż ci, co sōm anty ślōnskij godce godajōm lepij jak ci, kierzy sōm pro?

Dysonans poznowczy

Poseł Roman Fritz z Konfederacje bōł ino jednym deputyrowanym, co na debacie godoł blank po naszymu. Przedstawiōł ôpinijo ôd swojij partie, kiero niy ma za nadaniym jynzykowi ślōnskimu statusu jynzyka regionalnego. Ôkrom tego, ciepnył tyż pora przikłodōw tego, że ślōnski je podany na hańdowno polsko godka z czasōw Mikołaja Reja abo Jana Kochanowskiego. Niy byda analizowoł, eli mioł recht, eli niy (podōg mie zapomnioł poraset rokōw wpływōw czeskich, austriackich i niymieckich). Ciepna ino jednym pytaniym: jak chop poradził godać po naszymu, dać przikłody na inkszość jynzyka polskigo ôd jynzyka ślonskigo, godać jak to przaje naszyj godce i tradycjōm, i durch być anty zmianie w gezecu?
Dyć ônego godka musiała być ekstra narychtowano, mało kiery poradzi tak gryfnie godać po ślōnsku przed tulmōm. Jakim szrajbōnkiem mioł to napisane? Bezcōż godoł godkōm inkszōm ôd znōmej nōm godki polskij i durch stoł przi tymu, że to je ta samo godka? Idzie pedzieć, że to bōł przikłod ślonskigo dysonansu poznawczego? Niy chca ciepać ôbskarżyniami, nale to trocha tak wyglōndało.

Ślōnski prziwilej

Terozki pogodōmy ô tym, bezcōż tak je, że nojbardzij za godkōm sōm ci, co ja znajōm nojmienij. I tukej tyż niy chca ciepać ôbskarżyniami, że ślōnscy parlamentarzisty a parlamentarzistki z KO, Lewicy i Trzecij Cesty niy poradzōm godać po naszymu. Toż niy szło niy usłyszeć, że godajōm mocka mienij, jak poseł Fritz.
To je richtich logiczne. Ludzie hajajōm sie ô to czego im brakuje, co im kiejś przodzij zabrano. Beztōż się hajali we Francyje we VIII storoczu, bo niy mieli chlyba.
Po 1945 roku mocka ślōnskich familjōw ôddała prziwilej ślōnskij godki za prziwilej edukacje i kariery. Niy ma sie co dziwować, to były ciynżke czasy. Terozki modzi chcōm szafnōnć nazot, to co ôddali jeich fatry. Wiynkszość familijōw, w tym mojo, niy mo kapitału ekonomicznego i kulturowego, coby nauczyć swoje bajtle godać po naszymu. Skiż tego trza nōm edukacyje fōndowanyj bez państwo. (Ôddekuj Ślōnsk choby nigdy przodzij! Szrajbnij sie na nasz ślōnski newsletter: https://www.slazag.pl/newsletter-slaski)

Ekonomia dziedzictwa

Tukej wracōmy do kwestie tego, bezcōż prawica niy chce, coby jynzyk ślōnski trefiōł do szkōł. Niy chcom płacić podatkōw, coby sie niy dzielić piyniyndzmi - niy chcom, publicznyj ślōnskij edukacje, coby sie niy dzielić erbiznōm. Wyłazi na to, że ślōnsko godka je fest elitarno i cenno aji dlo prawicowych politykerōw - erbizna to prziwilej.

Jynzyk a Gwara

Na koniec chciōłbych ino ôdpedzieć cosik na argumynt, że niy idzie zrychtować jynzyka z mocy roztomajtych ślōnskich gwar.
Jo je pōł na pōł Cysarokiem z Beskidu Ślōnskigo i Hanysym z Ziemie Pszczyńskij - i jakoś żyja, aji pisza artikle po naszymu.
Pyrsk