Europejski Trybunał Praw Człowieka przyznaje rację Ślązakom
W czwartek 14 marca 2024 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka ogłosił wyrok w sprawie likwidacji Stowarzyszenia Osób Narodowości Śląskiej. Trybunał uznał, że odmawiając rejestracji stowarzyszenia, polskie sądy naruszyły artykuł 11. Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, mówiący o wolności zgromadzeń i stowarzyszenia się. Polska została zobowiązana do ponownego rozpatrzenia sprawy.
- Wygrali my! Polska złōmała artykuł 11 Kōnwencyje Praw Czowieka - mōmy prawo do zrzeszaniŏ sie! Dziynkujymy za lata ciyrpliwości, a mec. Waldemarowi Murkowi za reprezyntowanie we Strasburgu - napisali Pejter Długosz i Wojtek Glensk na facebookowym profilu SONŚ.
Do wyroku odniósł się również przewodniczący Ruchu Autonomii Śląska Jerzy Gorzelik:
- To wielka chwila dla przywiązanych do swej tożsamości Ślązaków. Dziękujemy wszystkim, którzy towarzyszyli nam w tej drodze i przyczynili się do dzisiejszego sukcesu – założycielom ZLNŚ z 1996 roku i SONŚ z roku 2011, prawnikom służącym nam fachową pomocą, dziennikarzom, relacjonującym kolejne procesy, a także tym wszystkim, którzy mimo uporu, z jakim polskie władze i sądy odmawiały uznania naszej odrębności, w kolejnych spisach powszechnych deklarowali narodowość śląską. Wszyscy jesteśmy aktorami w wielkim spektaklu śląskości, którego jeden z aktów doczekał się dziś szczęśliwego zakończenia. Wyrok Trybunału utwierdza nas w przekonaniu, że determinacja zostaje nagrodzona, co dobrze wróży wysiłkom na rzecz rozwoju naszej wspólnoty.
O co chodzi?
Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej zostało założone w 2011 roku w Opolu i zarejestrowane przez miejscowy Sąd Rejonowy. Decyzję tę do Sądu Okręgowego zaskarżyła Prokuratura Okręgowa w Opolu, a sąd wyższej instancji oddalił apelację prokuratury. Prokuratura wniosła jednak skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Ten w grudniu 2013 r. uchylił decyzję Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. (Ôddekuj Ślōnsk choby nigdy przodzij! Szrajbnij sie na nasz ślōnski newsletter: https://www.slazag.pl/newsletter-slaski)
Sąd Najwyższy podkreślił, że organizowanie stowarzyszeń jest jednym z wyrazów wolności obywatelskich, ale nazwa stowarzyszenia nie może wprowadzać w błąd. Wskazywanie w nazwie narodowości śląskiej może być zdaniem sądu poczytane za uznanie istnienia odrębnego narodu śląskiego i prowadzić do stosowania nieuzasadnionych preferencji np. przy ustalaniu wyników wyborów.
Sąd Rejonowy w Opolu rozpatrując ponownie sprawę rejestracji nakazał Stowarzyszeniu Osób Narodowości Śląskiej zmianę nazwy i statutu tak, by wykreślić z nich zwroty dotyczące narodu i narodowości śląskiej. Stowarzyszenie tego nie uczyniło, więc w 2015 r. zapadła decyzja o jego likwidacji. Członkowie SONŚ złożyli skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, ale sąd jej nie przyjął. W 2017 r. skierowali więc sprawę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Dzisiejszy wyrok najprawdopodobniej będzie skutkować wstrzymaniem likwidacji Stowarzyszenia Osób Narodowości Śląskiej.
- To orzeczenie ma wymiar historyczny - komentuje śląski europoseł Łukasz Kohut. - 600 tysięcy ludzi, którzy zaznaczyli w spisie powszechnym śląską tożsamość zostały uszanowane przez europejski trybunał. Uznanie języka śląskiego jako język regionalny to jedno, ale także już najwyższy czas aby Ślązacy i Ślązaczki zostali uznani w Polsce za mniejszość etniczną. Taki jest bowiem stan faktyczny - jesteśmy największą nieuznaną mniejszością etniczną w Polsce. I będziemy walczyć o uznanie tego statusu i nasze prawa - jako dumni obywatele Polski i Europy, ale o śląskiej tożsamości.
28 lat batalii Ślązaków o "stowarzyszenie śląskiej mniejszości"
- 11 grudnia 1996 r. Grupa członków Ruchu Autonomii Śląska składa w Sądzie Wojewódzkim w Katowicach wniosek o rejestrację stowarzyszenia Związek Ludności Narodowości Śląskiej, które wg statutu jest „stowarzyszeniem śląskiej mniejszości narodowej” i ma działać w celu „rozbudzenia i ugruntowania świadomości narodowej Ślązaków”. Pojęcie „mniejszości narodowej” nie jest wówczas definiowane w polskim prawie. Pełnomocnikiem Komitetu Założycielskiego ZLNŚ jest Jerzy Gorzelik.
- 24 czerwca 1997 r. Sąd Wojewódzki rejestruje ZLNŚ
- 2 lipca 1997 r. Wojewoda katowicki składa apelację do Sądu Apelacyjnego w Katowicach, wnosząc o uchylenie postanowienia pierwszej instancji
- 24 września 1997 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach przeprowadził rozprawę apelacyjną, uchylił postanowienie pierwszej instancji i oddalił wniosek
o rejestrację ich stowarzyszenia - 3 listopada 1997 r. Komitet Założycielski ZLNŚ składa skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego
- 18 marca 1998 r. Sąd Najwyższy oddalił kasację
- 18 czerwca 1998 r. Komitet Założycielski ZLNŚ wnosi skargę do Europejskiej Komisji Praw Człowieka, zarzucając naruszenie artykułu 11 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, gwarantującego prawo do swobodnego stowarzyszania się
- 1 listopada 1998 r. Skarga zostaje przekazana do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
- 20 grudnia 2001 r. Izba Czwartej Sekcji Trybunału wydaje wyrok, w którym stwierdza, że nie doszło do naruszenia Konwencji
- 20 marca 2002 r. Komitet Założycielski ZLNŚ występuje o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby Trybunału
- 2 lipca 2003 r. Przed Wielką Izbą w Budynku Praw Człowieka w Strasburgu odbywa się rozprawa publiczna, w imieniu ZLNŚ głos zabierają Jerzy Gorzelik i prawnik Sławomir Waliduda
- 17 lutego 2004 r. Wielka Izba wydaje wyrok, oddalając skargę ZLNŚ. Trybunał podkreśla, że nie jest jego zadaniem rozstrzygać o istnieniu śląskiej mniejszości narodowej, lecz że w jego opinii polskie sądy miały prawo odmówić rejestracji stowarzyszenia, która skutkowałaby automatycznie nabycie praw przewidzianych m.in. w ordynacji wyborczej (zwolnienie mniejszości narodowych z progu 5% w skali kraju)
- 15 marca 2011 r. Na zebraniu założycielskim w Opolu powołane zostaje Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej. Założyciele na czele
z przewodniczącym opolskich struktur Ruchu Autonomii Śląska Piotrem (Pejtrem) Długoszem uwzględniają w statucie uwagi Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i zmieniony stan prawny (w styczniu 2005 przyjęta została Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym). Odwołują się do pojęcia „narodowości”, zdefiniowanym w Ustawie z dnia 4 marca 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 r., w punkcie 6. artykułu 2. jako przynależność narodowa lub etniczna — rozumie się przez to deklaratywną, opartą na subiektywnym odczuciu, indywidualną cechę każdego człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny, kulturowy lub związany z pochodzeniem rodziców, określonym narodem lub wspólnotą etniczną. - 21 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowy w Opolu rejestruje SONŚ
- 12 stycznia 2012 r. Prokuratura Okręgowa w Opolu składa apelację do Sądu Okręgowego w Opolu skarżąc decyzję sądu I instancji, twierdząc, że definicja narodowości, na którą powołują się założyciele SONŚ, służyła wyłącznie potrzebom spisu
- 7 września 2012 r. Sąd Okręgowy w Opolu oddala apelację prokuratury
- 5 grudnia 2013 r. Sąd Najwyższy na skutek skargi kasacyjnej Prokuratury Okręgowej w Opolu uchyla postanowienie Sądu Okręgowego i przekazuje mu sprawę do ponownego rozpoznania
- 7 marca 2014 r. Sąd Okręgowy w Opolu przekazuje sprawę do Sądu Rejonowego
- 9 stycznia 2015 r. Sąd Rejonowy w Opolu decyduje o wykreśleniu SONŚ z rejestru stowarzyszeń. Powodem jest odmowa zmiany nazwy stowarzyszenia i usunięcia ze statutu odwołań do narodowości śląskiej
- 18 czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy w Opolu odrzuca apelację założycieli SONŚ
- 12 października 2016 r. Sąd Najwyższy odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej SONŚ
- 29 marca 2017 r. Założyciele SONŚ, reprezentowani przez adwokata Waldemara Murka, członka zarządu Ruchu Autonomii Śląska, składają skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Może Cię zainteresować:
