Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej zostało założone w 2011 roku w Opolu i zarejestrowane przez miejscowy Sąd Rejonowy. Decyzję tę do Sądu Okręgowego zaskarżyła Prokuratura Okręgowa w Opolu, a sąd wyższej instancji oddalił apelację prokuratury. Prokuratura wniosła jednak skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Ten w grudniu 2013 r. uchylił decyzję Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
– Szanując przekonanie części Ślązaków o ich pewnej odrębności, wynikającej z kultury i regionalnej gwary, nie można jednak zaakceptować sugestii, iż tworzy się naród śląski, bądź już istnieje – w liczbie kilkuset tysięcy osób, którzy zadeklarowali taką przynależność w spisie powszechnym – stwierdził wówczas Sąd Najwyższy.
Sąd Najwyższy: Nie istnieje naród śląski
Sąd Najwyższy podkreślił, że organizowanie stowarzyszeń jest jednym z wyrazów wolności obywatelskich, ale nazwa stowarzyszenia nie może wprowadzać w błąd. Wskazywanie w nazwie narodowości śląskiej może być zdaniem sądu poczytane za uznanie istnienia odrębnego narodu śląskiego i prowadzić do stosowania nieuzasadnionych preferencji np. przy ustalaniu wyników wyborów.
Sąd Rejonowy w Opolu rozpatrując ponownie sprawę rejestracji nakazał Stowarzyszeniu Osób Narodowości Śląskiej zmianę nazwy i statutu tak, by wykreślić z nich zwroty dotyczące narodu i narodowości śląskiej. Stowarzyszenie tego nie uczyniło, więc w 2015 r. zapadła decyzja o jego likwidacji. Członkowie SONŚ złożyli skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, ale sąd jej nie przyjął. W 2017 r. skierowali więc sprawę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Dotyczy ona możliwego naruszenia przez Polskę art. 11. Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, który mówi o wolności zgromadzeń i stowarzyszania się. Pisemny wyrok ma zostać opublikowany 14 marca 2024 r.
– Mam nadzieję, że sędziowie skupili się na kwestii przestrzegania prawa i nie wpisali naszej sprawy w szerszych kontekst różnych niepokojów w Europie w ostatnich latach, bo mam świadomość, że może to mieć wpływ na wyrok – mówi Pyjter Długosz, prezes Stowarzyszenia Osób Narodowości Śląskiej (w likwidacji).
Europejski trybunał już kiedyś decydował w sprawie Ślązaków
To kolejna taka sprawa, która trafiła do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Pierwsze stowarzyszenie osób deklarujących narodowość śląską, czyli Związek Ludności Narodowości Śląskiej powstał w 1996 r. Polskie sądy odmówiły rejestracji tego stowarzyszenia, więc jego komitet założycielski złożył skargę do trybunału w Strasburgu. Ten uznał, że nie jest jego zadaniem wyrażanie opinii na temat tego, czy Ślązacy są mniejszością narodową, a polskie sądy nie złamały prawa odmawiając rejestracji ZLNŚ.
– Tym razem powinno być inaczej, ponieważ w międzyczasie zmieniło się prawo w Polsce. Szczegółowo wykazaliśmy co się zmieniło do poprzedniego wyroku – zostało m.in. uściślone prawo wyborcze i nawet gdyby Ślązacy zostali mniejszością etniczną (choć istnienie stowarzyszenia z automatu tego nie generuje) to i tak nie ominą pięcioprocentowego progu wyborczego. A to poprzednio było głównym „punktem zapalnym”. Uważamy więc, że kwestie prawne są po naszej stronie – zaznacza Pyjter Długosz.
W Spisie Powszechnym z 2021 r. śląską identyfikację narodowo-etniczną wskazało 596 224 osób (w tym jako pierwszą – 236 588 osób, a jedyną – 187 372 osób). Dziesięć lat wcześniej narodowość śląską wskazało 846 719 osób (w tym jako pierwszą – 435 750 osób, a jedyną – 375 635 osób).
Może Cię zainteresować:
