A przeca prōzno by dzisiej szukać na Gōrnym Ślōnsku siydziby rodu Giesche abo chocioż jeji ôstatkōw. Grof von Donnersmarck rezydowoł we swojim Świerklańcu, kaj gościōł niymieckich cysorzōw. Hochberg von Pless mioł swoja Pszczyna i Prōmnice, Ballestremowie Pławniowice, Schaffgotschowie Kopice. Za sprawōm małżyństwa ze Joannōm Gryzik erbli fortuna ôd Karla Godule – tyn zaś miyszkoł w pałacu we Szōmbierkach. Ôd pałacu ôd Tiele-Wincklerōw w Katowicach wziōnła miano ulica Zōmkowo. A Giesche? Je wila na Giszowcu, powiy ftoś. No ja, ale to niy rezydyncyjo ôd rodu Giesche, ino – nieporownanie zresztōm skrōmniyjszo ôd spōmnianych pałacōw – Uthemannowa Wila. Niy Gieschyna, ino ôd Antona Uthemanna, gyneralnego dyrechtora (co zresztōm we tyj wili niy miyszkoł). No, ale przeca je pałac w Katowicach Zołynżu – spōmni możno fto inkszy – to znaczy downo siydziba regijōnalnyj dyrekcyje spōłki Gieschowi Erbowie.

No gynau. Spōłki. Niy rodu. Rōd Giesche, co jego piyrszym przedstawiciel bōł Adam Giesche, wojok w dińście Habsburgōw w czasie trzidziestoletnij wojny, w mynskij lyniji wymar już dwa pokolynia niyskorzij.

Po Adamie, praôjcu założycielu, co prowdopodobnie prziszoł na świat za Gize i pochodziōł z Małopolski, kajś ze Sandōmierszczyzny, nojważniyjszy Giesche w historyje to przeca ôd niego syn Georg Giesche. Abo mōm pedzieć już (ôd 1712 r.) von Giesche, choć jeszcze bez szlacheckigo herbu, bo we 1704 r. dostoł u cysorza Leopolda I Habsburga prziwilej na eksploatacyjo galmōna.

A zaś syn ôd Georga je Fridrich Wilym von Giesche, co we 1754 roku umiyro i niy ôstawio potōmnego. Jego statek erbujōm trzi kobiyty: siostra i dwie siostrzynice. Powstowajōm trzi lynije rodu: von Pogrell, von Teichmann i von Walter-Croneck. We 1860 r. erbowie tworzōm spōłka, co nazywajōm prawie Gieschowi Erbowie (połne miano: Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben – Berkmańske Towarzistwo Erbōw ôd Jurzigo von Giesche). Fiyrma, bez inwestowanie w gruby kamiynnego wōnglo, gruby rud cynku i ôłowu jak tyż hutnictwo ôłowu i produkcyjo cynkowych produktōw, a w kōńcu nawet porcelōnu, wyrosła na jedyn z nojsrogszych industryjalnych kōncernōw na Ślōnsku.

Po włōnczyniu tajle Gōrnego Ślōnska do Polski we 1922 roku, na jeji terynie znodła sie wiynkszość ślōnskij industryje. Tykało to tyż wiynkszości werkōw industryjalnych ôd Gieschowych Erbōw. W II RP była powołano do życio spōłka akcyjno Giesche S.A. Była zlikwidowano po II światowyj wojnie. A i spōłka Georg von Gesches Erben AG (ze siydzibōm we Hamburgu) ôficyjalnie zbankrutowała w 1973 r.

Wcześnij ale tak industryjalne werki Gieschowych Erbōw, jak tyż jejich wyjōntkowe urbanistyczne inwestycyje, zdōnżyły na dycki zapisać sie w landszafcie Ślōnska i jego historyje. Moc ś nich słożyła sie na naszo erbizna i ôstawiyło ślod w naszyj ślōnskij tożsamości.

Gesche żyje durch we świadōmości ôd miyszkańcōw Ślōnska. I niy ino we świadōmości. Durch trefiōmy na Ślōnsku twałe ślady jeji działalności. A jeji innowacyjność nawet (abo możno ôsobliwie?) po latach docyniano. Przikłady? Je ich moc, już ôd samego zaranio fiyrmy. Ôto bez tyn przikłod wydobycie galmōna na Ślōnsku, co Georg Giesche bōł za jego pijōniera. Uzyskowanie cynku z galmōna – moderno technologijo, co jeji znaczynie zaroz dozdrzeli Gieschowi Erbowie i wdrożyli, by czyrpać w tego krociowe prefity. Nikiszowiec – perfekt ôsiedle patrōnacke, proroczo choby przepowiydź modernyj idyje piyntnostōminutowego miasta. Giszowiec – urzeczywistniynie idyje miasta-ôgrodu. Fabryka porcelōnu, produkujōnco atrakcyjne we formie stołowe noczynia na kożdo kabza, bez to ôbecna praktycznie w kożdym dōmu, a przi tym modne – to przeca poprzednik takich marek jak IKEA.

Sōm durch widzialne dugoterminowe skutki postanowiyń sprzed lot ôd kerujōncych fiyrmōm, niyzależnych już ôd nij. Miyjsca ôd nich stworzōne, take jak Nikiszowiec, Giszowiec abo Fabryka Porcelōnu zaistniały we kulturze, szporcie, ślōnskij religijności.

Ôpowiadōmy ô nich wiyncyj w naszyj galeryji.

Tekst Tomasza Borówki do przeczytania tutaj.