Jezyk slaski

Grzegorz Kulik: Niy ma jednego ślōnskigo, tōż jaki mo być tyn jynzyk? Jako może być rōżnica miyndzy ślōnskim jynzykym na Karbie, na Zowodziu i na Halymbie? Żodno

Jak mi było dziewiyńć lot, to na pōłkolōnijach my mieli kōnkurs skoku w dol. Skoczōł żech trzi metry i piyńć cyntymetrōw. Dalij ôdy mie skoczyło ino dwōch starszych chopcōw, tōż bōł żech niymożliwie pyszny na siebie. Dyplōm za trzeci plac żech dostoł ze felerym we swojim nazwisku.

Ftoś, fto wypisowoł te dyplōmy, ôn sie po prostu niy zastanowioł, ino szoł swojimi schymatami. Ludzko rzecz. A jednak niy było tak przijymnie, jak mogło być.

My, ludzie, mōmy tyndyncyjo do porzōndkowanio świata we schymaty i niy ma problymu, jeźli my sōm tego świadōmi. Gorzij, jak nasz cołki myślowy proces kōńczy sie na schymacie, a jeszcze gorzij, jak tyn schymat ani niy ma nasz. Wtynczos ino powtorzōmy frazy, co my je kejś usłyszeli, chocioż ich prowda pedzieć ani niy rozumiymy. (Ôddekuj Ślōnsk choby nigdy przodzij! Szrajbnij sie na nasz ślōnski newsletter: https://www.slazag.pl/newsletter-slaski)

We Metropoliji z wiynksza godōmy tak samo

Jedna ze takich bezmyślnie powtorzanych fraz to: „Niy ma jednego ślōnskigo, bo inakszyj sie godo we [miasto], inakszyj we [miasto], inakszyj we [miasto]”. Nojczyńścij te miasta to sōm jakeś trzi abo sztyry, co sōm zaroz kole siebie. Za tym nigdy niy idōm żodne przikłady, a wetna sie, że ôsoby, co to powtorzajōm, ani by niy poradziyły jakichś synsownych podać.

Jako może być rōżnica miyndzy ślōnskim jynzykym na Karbie, na Zowodziu i na Halymbie? Żodno. We Metropoliji z wiynksza godōmy tak samo. Trocha inakszyj sie godo w Piekarach i na Cidrach, kaj sie sycy, ale tyż niykōnsekwyntnie, bo niy idzie pedzieć bez przikłod „jo soł” abo „ze”, ino zawsze „jo szoł” i „że”. Jak sie rozchodzi ô słowa, to rōżnice niy ma żodnyj. Bo czymu by miała być, jak my sie sam miyszōmy ôd lot?

Trocha inkszy ślōnski idzie trefić, jak sie jedzie w strōna Rybnika, Żor i Wodzisławia. Tam niy idzie cofnōńć, siednōńć abo ciepnōńć, ino cofnyć, siednyć i ciepnyć. Mo sie niy take tuste wosy na gowie, ino taki tłuste włosy na głowie. Do tego pora słōw, jak „hruby” abo „sagi” zamiast „ruby” i „nagi”. Ôto cołko rōżnica.

GRZEGORZ KULIK

Trocha inkszy ślōnski idzie trefić, jak sie jedzie w strōna Rybnika, Żor i Wodzisławia. Tam niy idzie cofnōńć, siednōńć abo ciepnōńć, ino cofnyć, siednyć i ciepnyć. Mo sie niy take tuste wosy na gowie, ino taki tłuste włosy na głowie. Do tego pora słōw, jak „hruby” abo „sagi” zamiast „ruby” i „nagi”. Ôto cołko rōżnica.

Kery ślōnski mo być tyn standardowy

Za tōm frazōm ô rozmajtości ślōnskigo zaroz idzie tyż pytanie ô to, kery ślōnski mo być tyn standardowy, co go bydōm we szkole uczyć. Rzecz w tym, że literacki dialekt ślōnski to niy bydzie żodyn ze tych, co my ich używōmy. To mo być zorta ślōnskigo ino do pisanio. Na jeji bazie wszyscy majōm sie uczyć swojigo lokalnego ślōnskigo.

Ślōnski jynzyk to niy ma polski, kaj we szkole wszyscy majōm sie nauczyć godać jak ksiōnżka. We niymieckim abo anglofōńskim świecie wszyscy sie uczōm jakigoś standardu, ale godajōm po swojymu. Bo standardowy jynzyk je ôd ôdkodowowanio świata, a niy ôd kodowanio ludzi.

I tyla.