Top gun slasku

Grzegorz Kulik: Po piyrszy roz ôd siyły lot Ślōnsk przestoł sie tracić. Poradziyli my zbudować wielko iścizna

Skuli tego, że w tym tydniu mieli my prymiera „Top Gun” po naszymu we mojim przekładzie, toch sie popatrzoł tyż na „Top Gun: Maverick”. Piyrszy ze tych filmōw wyszoł we 1986 roku, a drugi we 2022, tōż we piyrszym grany ôd Toma Cruise’a pilot Pete Mitchell to mody synek, a we drugim ôn je chop, co mu zaroz bydzie sześdziesiōnt lot. We piyrszych minutach „Mavericka” ôn słyszy: „Kōniec je niychybny. Tacy jak ty hned wymrōm”, na co Mitchell pado: „Możliwe. Ale niy dzisiej”.

Niy ma na cołkim świecie ani jednyj ôsoby, co by pamiyntała czasy, kej Ślōnsk to było po prostu miyjsce jak kożde inksze. Niy wiym, kedy ôstatni roz my sam niy mieli poczucio, że nasz świat ze kożdym dniym sie traci. Feliks Steuer pisoł we 1934 roku, że hned we jego wsi już niy bydzie sie godać „po polsku”. We jego pisaniu widać niyôbyczajny żol skuli tracynio sie jego świata na jego włosnych ôczach.

Ta bliskość czasownikōw „tracić sie” i „tracić” we naszym jynzyku je naprowda trefno. Utrata przinosi ze sobōm poczucie pustki we postrzodku. Tracynie sie Ślōnska przinosi nōm tracynie fragmyntōw nos samych.

Jeszcze niydowno sie zdowało, że to tracynie sie to je ôd Ślōnska inheryntno cycha i jakeś jego straszne przeklyństwo. A jednak ta ziymia bez cołke dekady powtorzała jak tyn Tom Cruise na ekranie: „Niy dzisiej”.

Myśla, że teroz je wielki czas na to, żeby my dojzdrzeli, iże po piyrszy roz ôd siyły lot Ślōnsk chyba przestoł sie tracić. Bez ôstatnie poranoście lot – a nojbarzij wierza bez ôstatnie piyńć – dowiydli my siebie samym, że poradzymy zbudować tako iścizna, że jij nōm już żodyn niy weźnie.

Jeszcze niydowno sie zdowało, że to tracynie sie to je ôd Ślōnska inheryntno cycha i jakeś jego straszne przeklyństwo. A jednak ta ziymia bez cołke dekady powtorzała jak tyn Tom Cruise na ekranie: „Niy dzisiej”

GRZEGORZ KULIK

Chyba nojwiyncyj tyj iścizny zbudowali ludzie kultury i akadymicy. Jak by sie tak forsztelować, że bez ôstatnie ôziymnoście lot niy było cołkigo talyntnego pokolynio jednych i drugich, to by Rokita i Twardoch niy ôpowiadali Polsce ô Ślōnsku. Niy było by esejōw ôd Kadłubka, Silesia Progress ôd Długosza, ślōnskich ksiōnżek ôd Melona, Szymy, Syniawy, Buchalika ani – niyskrōmnie – mojich. Niy było by historycznych ksiōnżek ôd Kaczmarka, ôpowiadanio ô ślōnskim jynzyku ôd Tambor, a ô ślōnskim kōnszcie ôd Gorzelika (ja, ja, ôn niy ino Ruch Autōnōmije Ślōnska kludzi).

Niy było by szkolynio cołkich tulmōw modych regijōnalistōw ôd Myśliwiec i Słupika. Niy było by dzisiej procedowanio gezecu ô myńszościach i regijōnalnym jynzyku, jak by my sie niy dorobiyli pokolynio ludzi, co kej padajōm „Ślōnsk”, to majōm na myśli Ślōnsk, a niy Polska na Ślōnsku. Ci ludzie wykōnali tako robota, że nawet, jak by sie naroz wszyscy straciyli, to ta robota bydzie przinosić efekty jeszcze bez duge lata.

William Faulkner pedzioł, że nojbarzij zelżywe uczucie to boć sie, i że trza sie je uświadōmić, a potym ô nim zapōmnieć. My sie tyn strach już downo uświadōmiyli, a teroz mogymy ô nim zaboczyć. Niy wiymy jeszcze, jeźli politykrzi, co ciōngnōm naszo sprawa we Parlamyńcie, ôni poradzōm ja szczyńśliwie dokludzić do kōńca. Ale nawet jak sie tak niy stanie, to tak by tak niy straci sie już głos ani nasz, ani ôd naszyj ziymie.

Interesujesz się Śląskiem i Zagłębiem? Zapisz się i bądź na bieżąco - https://www.slazag.pl/newsletter