Grzegorz Kulik: Skōńczmy z tymi kluskami ślōnskimi. Ôbrōna ślōnskigo jodła

Nigdy mie jakoś niy ciōngło i niy ciōngnie do wegetaryjanizmu, ale czas ôd czasu sie zainteresuja czymś nowym we tym przestrzyństwie. Ôstatnio skuli poru dyskusyji postanowiōł żech uwarzić rolady bez miynsa.

Tōż kupiōł żech sojowe steki i wegetaryjański wōszt à la ślōnski, a reszta to samo co do normalnych rolad. Uwarzōł żech to na prōba i musza pedzieć, że je trocha inksze ôd tradycyjnyj rolady, ale jak by sie chciało nakormić kogoś, fto miynsa niy jy, to je perfekt.

Toć, je to trocha profanacyjo, jak sie tak sznupie przi warzyniu nojświynszego ze ślōnskich jodoł, ale niy ma to myńszo profanacyjo ôd bez przikłod nazywanio gumiklyjzōw „kluskami ślōnskimi”?

Niy ma czegoś takigo jak „kluski ślōnske”

Po piyrsze po ślōnsku niy stawio sie przimiotnika po rzeczowniku: niy „godka ślōnsko” ino „ślōnsko godka”; abo porōwnejcie polske miano „Strzelce Opolskie” i ślōnske „Wielke Strzelce”.

Po druge my godōmy „klōzki”, a niy „kluski”. Niy „u”, ino „ō”. Niy „s”, ino „z”. Toć, we mianowniku słychać „s”, ale ôdmiyniōmy „klōzek”, a niy „klōsek”.

Po trzecie tyn przimiotnik „ślōnske” wziōn sie ôd tego, że Poloki na nudle godajōm „kluski” i żeby rozeznać miyndzy naszymi klōzkami a swojimi kluskami ôni sie dodali „śląskie”. I niych sie tak godajōm, jejich sprawa.

Ale my? Tu jakiś szynk zaproszo na „kluski ślōnskie, jak trza, z dziurkom na środek, żeby sosik pieczeniowy dobrze łapać” (wszysko tukej je gynau niy jak trza), tam jakiś überślōnski sklep sprzedowo „kluski ślōnskie”, kajś ińdzij ftoś zaproszo na „rolada, kluski ślōnske, modro kapusta”.

Dō nos niy ma czegoś takigo jak „kluski slōnske”. Mōmy dwie zorty klōzek: gumiklyjzy ze warzōnych kartofli i polske klōzki ze zmiyszanych warzōnych ze tartymi. I to je wszysko. Czymu my sie dowōmy wciskać ta polsko nōmynklatura?

Grzegorz Kulik

Ślōnske jodło, a jakoś niyślōnske

To sie ale niy kōńczy na klōzkach. „Rolada śląska”, „żurek śląski”, „kołocz śląski”, „krupniok śląski”... Widzieli żeście kejś krupniok ukrajiński? A możno kołocz egipski? Tyn „żurek śląski” to je blank absurd, bo je ino żur. A ze roladōm to je gynau to samo, co ze klōzkami: do Polokōw rolada je słodko, tōż musi być zaznaczōne „śląska”, żeby tego na swaczyna niy prōbowali spucować.

Czymu to sie wszysko ale ciśnie do naszego lokalnego jynzyka? Aż tak źle z nami je, że to niy sōm dō nos ôczywiste rzeczy? Jak to je, że barzij ôczywiste sōm hamburgery, knedle abo spaghetti? Przeca ô nich żodnymu niy przidzie do gowy pedzieć „amerykańske”, „czeske”, ani „italijańske”. Aż tak my sōm wykorzyniyni, że włosnego jodła niy poradzymy nazwać do porzōndku?

My sie radzi stawiōmy na takij szteli, jacy to my sōm pyszni na naszo kultura. Miana ôd naszego jodła to sōm take same tajle naszyj kultury jak spōsoby warzynio go. Kożde nastympne „kluski ślōnske” kludzōm do tego, że my sōm coroz mynij u siebie. Weźmy walczyć z tym, że dōmyślno perspektywa na rzeczywistość Gōrnego Ślōnska to je perspektywa ôd ludzi z zewnōntrz.