Niy chca sie na to godzić. Ślōnskość niy kōńczy sie na ludziach, co godajōm po slōnsku abo polsku, abo deklarujōm ślōnsko abo polsko norodowość.
Dochtorka Ewa Wylężek-Targosz ze Ślōnskigo Uniwerzytetu pado, że Ślōnzok to nigdy niy ma ino Ślōnzok; że człowiek to je suma strzodowisk, wychowanio, zwykōw i doświadczyń. Jo bych jeszcze przidoł, że Ślōnzok to suma norodowych tożsamości, jake fungujōm we Ślōnsku. To, jak my sie na kōniec nazwiymy, to po prowdzie niy mo znaczynio, bo ône wszyske sie w nos tak by tak przeplotajōm.
Lista ślōnskich bohaterek je subiektywno. Ekstra żech niy pisoł ô takich ôsobach jak Maria Goeppert-Mayer abo Joanna Schaffgotsch, bo ône przedstawiynio niy potrzebujōm. Miały sam być notki ô dziesiyńciu kobiytach, ale po piyńciu żech widzioł, że felijetōn by bōł za dugi. Ôstawia reszta biogramōw na inkszo przileżytość.
Piōntka bez biogramōw to Elizabeth Grabowski (folklorystka), Johanna Goczalkowski (erudytka, poliglotka), Bertha Badt-Strauss (filozofka, piyrszo kobiyta na Filozoficznym Wydziale Wrocławskigo Uniwerzytetu), Maria Cunitz (astrōnōmka), Clara Immerwahr (chymiczka, pacyfistka).
Juliana Maksymiliana Henckel von Donnersmarck
We 1699 umar piyrszy wolny stanowy pōn Bytōmia, Leōn Ferdynand Henckel von Donnersmarck, kej jego synowie jeszcze niy byli majoryntni. Skuli tego za regyntka państwa bez jedynoście lot była Leōnowa żōna, Juliana Maksymiliana.
Pochodziyła ze familije Coob von Neyding i narodziyła sie we Klisinie kole Głubczyc. We 1676 roku wydała sie za Leōna. Skirz swojij sztele regyntki ôna miała ôd 1699 do 1710 roku plac we Ślōnskim Syjmie i nojpewnij ôna je jedyno tako kobiyta we historyji.
Justyna Zygmunt
Justyna Zygmunt abo Justina Siegemund żyła w tych samych czasach co Juliana Maksymiliana Henckel von Donnersmack, ale noleżała do blank inkszego stanu. Ôna była cera ôd luterskigo pastora we Roztoce, a wydała sie za buchaltra.
Jak jij było 21 lot, to sie rozchorowała na urojōno ciōnża abo miała problym ze wypadniyntōm macicōm (rozmajte zdrzōdła podowajōm jedyn z tych dwōch powodōw). Hebamy sie ś niōm niy wiedziały rady, tōż ôna niyskorzij sie zainteresowała babiyniym. Sama sie wybildowała i nojprzōd była za miyjsko hebama we Legnicy, a potym za hebama brandynburskigo dworu we Berlinie.
Ôna była tako fachmanka, że napisała podryncznik babiynio i to bōł piyrszy taki podryncznik we Niymcach we historyji. Niykere ze metod, co ôna ôpisała we swojij ksiōnżce, używo sie do dzisiej.
Auguste Schmidt
Narodziyła sie we Wrocławiu we 1833 roku. Skōńczyła rechtorsko zyminaryjo we Poznaniu, kaj tyż krōtko robiyła u jakijś polskij familije, a potym przekludziyła sie do Rybnika, kaj robiyła we prywatnyj szkole.
We 1861 roku zaczła miyszkać i robić w Lipsku i tam społym ze Louise Otto-Peters założyła we 1865 roku Ôgōlnoniymiecki Ferajn Kobiyt, co funguje do dzisiej pod mianym Ferajn Niymieckich Ôbywatelek.
Ôkrōm ôgōlnych sprow ôd kobiyt ôna robiyła tyż przi polepszaniu warōnkōw ôd szkolnych, tōż naôbkoło nij znodły sie tyż fachmańske ferajny rechtorek, a we 1894 ône sie zgrōmadziyły wszyske we Ferajn Niymieckich Kobiycych Ôrganizacyji ze bez milijōnym człōnkiń, a ôna była za jego piyrszo szefowo.
Friederike Kempner
Narodziyła sie prowda pedzieć kole Poznania, ale była ze familije ślōnskich Żydōw, a hned po jeji narodzinach jeji ôjciec kupiōł statek kole Namysłowa i tam miyszkała.
Chocioż ôna była pisarka, to jeszcze za modyj dziouchy zaczła robić za społeczno ôpiekunka. Zebrała materyjo ze dowodami, że niyroz trefiało sie, że ludzie chowani jeszcze żyli. Ôd kole 1850 roku walczyła ô budowanie marowni i jeji robota ku tym dała efekt. Nojprzōd Wilym I doł kōmynda władzōm, żeby marownie budować, a we 1871 roku pruske prawo nakozało grzebanie ludzi aby piyńć dni po śmierci.
Porała sie tyż inkszymi sprawami, co sie tykały prow ôd człowieka. Dokludziyła do zniesiynio sztrofy dożywotnigo samotnego heresztu, protestowała przeciwko wiwisekcyji i handlowi niywolnikami, fołdrowała wolnego przistympu do edukacyje do wszyskich i państwowyj ôpieki nad biydnymi.
Margot Sponer
Narodziyła sie we 1896 roku w Nysie we kupieckij familiji. Po maturze zaczła filologiczno sztudyjo i bildowała sie na nij społym dziesiyńć lot. Bez tyn czas rajzowała tyż po połedniowo-zachodnij Europie skuli swojich badawczych zainteresowań.
Ôd 1929 robiyła na berlińskim uniwerzytecie za lektorka hiszpańskigo jynzyka. We 1933 roku przekludziyła sie do Hiszpanije. Tam durch badała małe jynzyki i bez to we 1935 roznajmiyła naukowo robota ô „katalōńskich dyjalektach” (Katalanische Mundarten). We tym samym roku zawarła dochtorski przewōd na podstawie roboty ô starogalisyjskich dokumyntach (Altgalizische Urkunden).
Nojpewnij skuli wojny we Hiszpaniji wrōciyła do Niymiec i nazod zaczła robić na uniwerzytecie w Berlinie. W czasie wojny pōmogała we ruchu ôporu, a możliwe je, że robiyła to jeszcze tyż przed niōm, bo we 1938 była we Meksyku i USA, kaj nawiydziyła swoja siostra, tyż akadymiczka. Niy wiymy ale ô tyj rajzie nic, tōż mogymy sie ino dōmyślać.
Skirz tyj roboty przeciwko nazistōm na kōniec kwietnia 1945 roku SS jōm wyciōngło z dōmu i zastrzylyło.
Margot Sponer to nojtragiczniyjszo figura na tyj liście. Jak traciyła życie we tych ôstatnich dniach wojny, to było jij ledwo 47 lot. Jeji umysł mōg jeszcze prziniyś światu moc, a bōł tak po prostu mu zabrany.
Kej inksi dzielōm ludzi na norody, rasy i inksze grupy, to na kōńcu ciyrpiōm tacy jak ôna.
Przi pisaniu biogramōw spōmogoł żech sie yncyklopedyjōm „Ślązacy od czasów najdawniejszych do współczesności. Schlesier von den frühesten Zeiten bis zur Gegenwart” pod redakcyjōm prof. Joanny Rostropowicz.
