Gōwnianizacyjo społecznościowych mediōw
Niywiela ludzi myślało tyż we tamtych czasach ô zjawisku, co po angelsku było nazwane dwa lata tymu nazod: enshittification. Wymyślōł to słowo nowiniorz i pisorz Cory Doctorow, a ôno ôznaczo rozkłod necowego strzodowiska skuli pragliwości. Enshittification po naszymu by szło przełożyć za „gōwnianizacyjo”. Tōż gōwnianizacyjo podug Doctorowa wyglōndo tak: nojprzōd rozmajte platformy we internecie sōm dobre do swojich używoczōw, potym wyzyskujōm tych używoczōw, żeby biznesowi klijyńcio ôd tych platformōw mieli lepij, a na kōniec wyzyskujōm tyż tych klijyntōw, żeby wyszarpać wszysko do siebie i umiyrajōm.
Facebook sie zgōwnianizowoł na naszych ôczach. Na poczōntku widzieli my ino to, co nos interesowało: kamratōw i fanpejdże, co my im poprzoli. Zdowało sie, że kōntakt ze bliskimi nōm ludźmi mōmy niyôgraniczōny i bez pauzy. Bōł czas, kej na Facebooku szło nawet posegregować sie fanpejdże tymatycznie, tōż szło sie przeglōnd presy zrobić gynau na modrym serwisie. Potym ci, co majōm akcyje ôd Facebooka, zaczli coroz barzij wymuszać na fiyrmie, żeby przinosiyła wiyncyj pijyndzy. Zaczło sie dōndanie danych ôd ludzi, żeby je potym spotrzebować i zarobić, a potym dojynie pijyndzy ôd gyszeftōw, co sie za tyn czas uzależniyły ôd klikōw, co z Facebooka przichodziyły. Kole tego zaczły sie skandale ze sprzedowaniym danych ôd ludzi, wyciykami tych danych, dezinformacyjōm, manipulacyjōm welōnkami i inksze.
Jednak jeszcze ze piyńć lot tymu nazod jo ôtwiyroł ta strōna i mi sie pokazowały ino posty ôd piyńciu abo sześciu ôsōb, coch je śledziōł. Tyn serwis wtynczos już sie mało nadowoł do biznesōw, co chciały prziciōngać ludzi (nawet za pijōndze), ale do prywatnych ôsōb jeszcze bōł używalny. Ôd dugszego czasu ale Facebook (Instagram tyż) zaczły ciś ludziōm do garła coroz wiyncyj rzeczy, co tych ludzi niy interesujōm. Jo myśloł, że to ino u mie skuli tego, że tak mało śledza, alech wejzdrzoł na Facebook ôd kamrata i u niego jedyn na siedym abo ôziym postōw to były rzeczy, co ôn śledzi, a reszta to warwas fifidoł.
Lema pamiyńci żałobny rapsod
Ze wszyskich cytatōw ze Stanisława Lema nojpopularniyjszy je tyn, co ôn go bezma niy pedzioł: „Podwielach niy wziōn używać internetu, toch niy wiedzioł, że na świecie je tyla idiōtōw”. Bez to użyja sam czegoś, co ôn naprowda napisoł. We 1984 roku wydoł ksiōnżka „Prowokacja”, co w nij były recynzyje dwōch fikcyjnych publikacyji. We tekście ô drugij ś nich pisorz spōmino ô Lemowym prawie: „Żodyn nic niy czyto; jeźli czyto, to nic niy rozumiy; jeźli rozumiy, to zaroz zapōmino”. Po prowdzie ôryginalnie tyn fragmynt sie tykoł tego, że żodyn niy czyto ksiōnżek, ale podug mie pasuje perfekt do Facebooka i kożdego inkszego społecznościowego medium, co zarobio na chaji.
