Slonskie fany

Grzegorz Kulik: Byzuch z Efu. Ze ślōnskim jynzykym niy ma tak ajnfach, ale sōm my blisko, żeby było lepij

Jak sie pisało rok 1992, to przijechoł dō nos z Efu ōpa na byzuch. To bōł chop, co wykustowoł dziewiyńcioro dzieci, Polska piyrszy roz ôbejzdrzoł, jak mu było 33 lata i wrōciōł ze Dōnbasu, a cołke życie przerobiōł na grubie, co nojprzōd sie nazywała Karsten-Zentrum, potym Centrum, a niyskorzij Dymitrow. Na pynzyji przekludziōł sie nazod do Niymiec społym ze setkami tysiyncy inkszych Ślōnzokōw, co szukali życio lepszego niż we brōnotno-siwym PLR-ze. Ōpa swoje przeżōł.

Mie było dziewiyńć lot i niy bōł żech ani spokojny, ani grzeczny bajtel. Robiōłch śniodanie. Ōpa weszoł do kuchnie, jo sie spytoł, „ile chce kromek”, a ôn mie niy rozumioł. Do dzisiej pamiyntōm we tyj swojij gowie mōmynt tyj ymocyje, co mi padała, że ōpa godo ino po slōnsku, niy rozumiy polskigo, tōż je gorszy. Wziōn żech sie ciepać, pokazować mu jak gupiymu, co to je „kromka”.

Nōm czynsto gupie sie ôdezwać po ślōnsku

Skōnd tako myśl? Żodyn mi nigdy niy pedzioł ofyn, że polski je lepszy. Jo to czuł sōm ze siebie. To chyba po prostu wisi we lufcie, co my nim dychōmy, i sie tym trujymy. Ôdtrucie sie to je dugi psychologiczny proces, co ś nim tyż niy ma tak ajnfach. Wszyscy dobrze wiymy, że nasi przodkowie we tym jynzyku żyli, miyłowali, niynawidziyli i umiyrali, a jednak jakoś nōm czynsto gupie sie ôdezwać po ślōnsku. Na ulicy niy, bo brzidko. We sklepie niy, bo brzidko. Do dzieci niy, żeby niy miały problymōw we szkole. Przeca kej by niy nasi przodkowie, to by niy było nos, tōż możno dobrze by było trocha ô tyn jejich jynzyk pozorgować. (Szrajbnij sie na nasz ślōnski newsletter i ôstoń przi czasie z lokalnymi wydarzyniami i ciekawostkami! Link do zapisu: https://www.slazag.pl/newsletter-slaski)

Latoś sōm my na dobryj drōdze do tego, żeby wiyncyj ludzi miało łacnij sie ôdtruć. Hned ślōnski jynzyk może nareście być uznany za regijōnalny, co mu na zicher przido prestiżu tak potrzebnego, żeby straciōł to ôdium jynzyka niyprzistojnego kulturalnym ludziōm. Dziynki zabiegowi siyły paradnych ôsōb my tyn proces zaczli bez pōmocy państwa. Ślōnski jynzyk już sie niy boji pokozać publicznie.

Idzie sie bez Katowice, a sam informacyjo, że zaroz sie ôtworzi „Biuro doradztwa finansowego Geltag”, bilbord pado, żeby sie dychnōńć, we markecie, idzie sie kupić chlyb ze żurym, co sie nazywo „pizza po ślōnsku”, a we inkszym dziale ryncznik z napisami, kaj wyciyrać „gymba”, a kaj „rzić”.

GRZEGORZ KULIK

Tu zawsze bydzie po naszymu

Mōmy za to fest braki we presie. Mało je kōmyntowanio naszych dziynnych spraw po ślōnsku. Downij hned kożdy ważny cajtōng na Gōrnym Ślōnsku mioł swoja rubryka po naszymu. Kōmyntowało sie we tych artykułach roztōmajte rzeczy: ôd tego, co latoś wrazić do fribetu, aż do wielkij polityki. We ôstatnich latach je tego jakoś mynij.

Zgodali my ze ŚLĄZAG-ym, że trzeba trocha ta dziura przisuć i stōnd sie wziōn mōj piyrszy felijetōn. Niy wiym jeszcze ô czym gynau byda sam pisać, ale na zicher bydzie to ô sprawach, co nos wszyskich tykajōm. I możecie być zicher, że zawsze bydzie po naszymu.

Ōpa umar za dwa lata, we 1994 roku, a jo go nigdy za te „kromki” niy przeprosiōł.

Hobbit po śląsku

Może Cię zainteresować:

Fragment "Hobbita" J.R.R. Tolkiena po śląsku. Przeczytajcie, jak Bilbo Bojtelŏk trefiŏ trole

Autor: Katarzyna Pachelska

19/02/2023