Wilamowianie - wyjątkowa kultura w cieniu trudnej historii
Niewielkie, nieco ponad trzytysięczne Wilamowice w powiecie bielskim to prawdopodobnie ostatnia taka enklawa niepowtarzalnej kultury i własnego, małego języka w tej części Europy. Przez setki lat był przekazywany z pokolenia na pokolenie i przetrwał do naszych czasów. Dziś posługuje się nim biegle kilkadziesiąt osób, a kilkaset zna go biernie. Największą rolę odegrali sami Wilamowianie, w tym lokalni społecznicy, którzy już od lat 80-tych XX wieku podejmowali starania o zachowanie tożsamości, tradycji przodków i kodyfikację języka.
W okresie II wojny światowej hitlerowskie Niemcy uznały Wilamowian za Niemców pośredniej kategorii. Szybko okazało się, że Wilamowianie wcale nie są żadną zagubioną ,,germańską kolonią", a Niemcy nie potrafią się porozumieć z mieszkańcami miasteczka. W tym czasie część z nich podpisała volkslistę. Jedni przymuszeni, drudzy dla świętego spokoju, jeszcze inni z własnej woli.
Po wojnie stało się to pretekstem dla komunistycznych władz PRL do represjonowania Wilamowian. Zakazano używania języka wilamowskiego, strojów ludowych, a część mieszkańców wyrzucono ze swoich domów. Największa tragedia spotkała tych, których siłą wysiedlono i wywieziono w głąb Związku Sowieckiego. Pamięć o tamtych wydarzeniach wciąż jest w Wilamowicach żywa. Niektórzy starsi Wilamowianie do dziś mają opory przed używaniem swojego języka, pamiętając czym to groziło jeszcze kilkadziesiąt lat temu. (Interesujesz się Śląskiem i Zagłębiem? Zapisz się i bądź na bieżąco - https://www.slazag.pl/newsletter)
Język wilamowski zostanie uznany za język regionalny?
Obecnie status języka regionalnego posiada w Polsce jedynie język kaszubski. Zgodnie z ustawą z 2005 r., język regionalny musi być ,,tradycyjnie używany na terytorium danego państwa przez jego obywateli, którzy stanowią grupę liczebnie mniejszą od reszty ludności tego państwa" oraz ,,różnić się od oficjalnego języka tego państwa".
W ostatnim czasie posłowie Koalicji Obywatelskiej wnieśli do Sejmu projekt uznania za język regionalny śląskiej godki. Projekt ma być rozpatrywany na pierwszym posiedzeniu Sejmu w marcu. Prace nad uznaniem języka wilamowskiego mają toczyć się równolegle. O ile raczej znamy już stanowiska poszczególnych klubów parlamentarnych na temat uznania śląskiego, o tyle dyskusja nad wilamowskim w ostatnich latach toczyła się w zasadzie jedynie w zamkniętym kręgu samych Wilamowian. Próby debaty na temat uznania języka podejmowano od 2015 r., jednak były one blokowane przez poprzednią większość parlamentarną.
Projekt ma poparcie szefowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych Wandy Nowickiej, która ma nadzieję, że uznanie wilamowskiego pomoże w jego rewitalizacji. Zwracają na to uwagę również sami Wilamowianie, którzy wskazują, że dzięki oficjalnemu uznaniu wilamowskiego za język regionalny pojawiłaby się możliwość nauczania języka w szkole i państwowego wsparcia w wydaniu podręczników. Wilamowski pojawił się w planie pracy komisji, jednak posiedzenie zaplanowane na wtorek 20 lutego zostało odwołane. Temat ma wrócić na agendę na najbliższym posiedzeniu.
