27. Przegląd Filmowy Kino na Granicy otworzy projekcja niemego filmu „Przybysz z ciemności”, z 1921 r., w reżyserii Jana Stanislava Kolára. To jeden z najbardziej cenionych filmów czechosłowackiego ekspresjonizmu, a muzykę do niego zagra Leszek Możdżer. Pokaz odbędzie się 30 kwietnia 2025 r., o godz. 20.00, w osiemnastowiecznym Kościele Jezusowym w Cieszynie – największym ewangelickim kościele w Polsce, w którym znajduje się aż 3,5 tysiąca miejsc siedzących. Wstęp na wydarzenie jest wolny.
Nowe kino z Czech i Słowacji
Jednym z najbardziej oczekiwanych punktów programu Kina na Granicy jest przegląd nowości filmowych z Republiki Czeskiej i Słowacji. Nie zabraknie ich także w tym roku. Widzowie będą mogli zobaczyć najczęściej nagradzane tytuły z tych krajów, w tym zwycięzcę Czeskich Lwów - film „Fale” w reżyserii Jiříego Mádla, który był na tegorocznej oscarowej short liście. Film ten będzie jednocześnie częścią szerszej retrospektywy twórczej Mádla.
Zaprezentowane zostaną także m.in: „Amerykanka” w reżyserii Viktora Tauša, „Mord” - debiut reżyserski Adama Martinca, „Rok ogrodnika” Jiříego Havelki czy „Rok wdowy” – debiut fabularny Veroniki Liški. Nie zabraknie także ciekawych filmów krótkometrażowych, takich jak nagrodzony Oscarem „Rodak” – studencki film utalentowanego duetu reżyserskiego Pavla Sýkory i Viktora Horáka.
Bogaty jest też program filmów dokumentalnych. Widzowie będą mogli zobaczyć m.in. obraz „Nie jestem jeszcze kim bym chciała” w reżyserii Kláry Tasovskej – o legendzie światowej fotografii Libušie Jarcovjákovej. Z kolei w filmie „Korespondent wojenny” duet reżyserski David Čálek i Benjamin Tuček przybliży obecną sytuację ogarniętej wojną Ukrainy w bardzo osobistym portrecie korespondenta czeskiego radia Martina Dorazína.
Na uwagę zasługuje także wybór filmów słowackich, to m.in. filmy: „Pewnego razu na Dzikim Wschodzie” reżysera i producenta Rudolfa Birmanna, dyptyk „Miki” i „Černák” Jakuba Kronera czy „Prezydentka”, o byłej głowie państwa słowackiego Zuzannie Čaputovej, w reżyserii Marka Šulíka.
- Cały program nowych filmów jest jednak znacznie bogatszy i obejmuje wiele gatunków, więc tylko od widzów zależy, których produkcji nie będę chcieli przegapić, aby poznać tematy, które dominują teraz w czeskiej i słowackiej kulturze oraz odbijają się echem w społeczeństwie – podkreśla Martin Novosad, czeski dyrektor programowy Kina na Granicy.
Retrospektywy na festiwalu
Cieszyński przegląd filmowy to także retrospektywy. W tym roku widzowie festiwalu będą mogli zobaczyć m.in. cykl filmów z udziałem Mai Komorowskiej, która będzie również gościem festiwalu. Przegląd filmów prezentujący najważniejsze produkcje z udziałem aktorki będzie nosił nazwę „Nowe odkrycie”.
Retrospektywa Mai Komorowskiej nie będzie jedyną na tegorocznym Kinie na Granicy. Organizatorzy zaplanowali także prezentację dorobku filmowego Hynka Bočana - legendarnego reżysera, scenarzysty i aktora, ostatniego żyjącego przedstawiciela pokolenia twórców czechosłowackiej Nowej Fali; Jiřego Mádla - popularnego czeskiego aktora, reżysera i scenarzysty oraz Krzysztofa Piesiewicza - nominowanego do Oscara scenarzysty filmowego, a także prawnika i senatora.
Literatura na Granicy
Przeglądowi filmowemu Kino na Granicy już po raz ósmy towarzyszyć będzie program literacki – Literatura na Granicy. W festiwalowych spotkaniach i debatach udział weźmie ponad czterdziestu znakomitych gości.
- Celem programu Literatura na Granicy jest przybliżenie – przy okazji wielkiego święta środkowoeuropejskiego kina, jakim jest przegląd Kino na Granicy w Cieszynie i Czeskim Cieszynie – również literatury Europy Środkowej. Oprócz spotkań autorskich z pisarzami i tłumaczami co roku organizowane są również debaty na tematy społeczne i polityczne – zaznaczają organizatorzy.
Program wydarzenia tworzy ceniony tłumacz literatury czeskiej i słowackiej, Andrzej S. Jagodziński, we współpracy z Teresą Drozdą i Anną Maślanką. Motywem przewodnim, na którym skoncentrowali się w tym roku organizatorzy, jest „Zła pamięć”. Mowa będzie o osobistych złych wspomnieniach, ale również traumach przekazywanych z pokolenia na pokolenie czy ciemnych kartach historii narodów Europy Środkowej. W literackich spotkaniach wezmą udział m.in.: Mateusz Pakuła, Kateřina Tučková, Nicol Hochholczerová, Jarosław Kurski, Noémi Orvos-Tóth, Ján Púček, Jaroslav Rudiš, Alena Mornštajnová, Ryszard Krynicki, Piotr Sommer czy Krzysztof Varga.
Muzyka w klubie festiwalowym
W pierwszy dzień festiwalu, 30 kwietnia, oprócz wielkiej muzyczno-filmowej atrakcji o 20.00, jaką będzie wieczorny pokaz niemego filmu „Przybysz z ciemności” z muzyką na żywo Leszka Możdżera o 22.30 w klubie festiwalowym zagra Dukla – zespół z Pragi, którego muzyka to gitarowy pop z wpływami nowej fali, post punka, rocka lat 90. i współczesnej muzyki klubowej. Po koncercie o dalszą dobrą zabawę zadba DJ Omson, którego twórczość można określić jako mieszankę disco, funku oraz jackin house.
Drugiego festiwalowego dnia, 1 maja, w klubie festiwalowym wystąpi jeden z najbardziej oryginalnych artystów polskiej sceny alternatywnej – Baasch, czyli Bartosz Schmidt, który w swojej twórczości balansuje między nastrojowym synth popem a euforią muzyki klubowej. O północny na klubowej scenie zastąpi go duet didżejsko-wokalny Mr. Lex i Novika. Trzeciego dnia, 2 maja, zagra aktor – Arkadiusz Jakubik ze swoim zespołem Dr Misio. Po północy natomiast zastąpi go Mniam Collective, czyli DJ-e Matek i Gladky z programem vocal, old i tech house.
Europa jest kobietą – koncert plenerowy na cieszyńskim rynku
Jednym z najważniejszych wydarzeń towarzyszących tegorocznemu przeglądowi Kino na Granicy będzie koncert plenerowy na cieszyńskim rynku „Europa jest Kobietą”. 3 maja wystąpią tam znane artystki z Polski, Słowacji i Czech: Renata Przemyk, Agata Karczewska, Katarzia i Radůza. Wstęp jest wolny.
- Wymiana kulturowa wspierająca integrację i dialog międzykulturowy w tej części Europy to idee od początku przyświecające naszemu Przeglądowi. Dobór artystek ma podkreślać właśnie te wartości oraz istotną rolę kobiet w świecie kultury – podkreślają organizatorzy.
Program koncertu:
- 18:00 – 19:00 Radůza
- 19:15 – 20:15 Agata Karczewska
- 20:30 – 21:30 Katarzia
- 21:45 – 23:00 Renata Przemyk
Aktorzy i aktorki przeczytają dzieciom bajki
W programie cieszyńskiego przeglądu znalazły się także wydarzenia skierowane do dzieci i młodzieży. Będą seanse w kinie, ale organizatorzy zapraszają także na plenerowe czytanie bajek. Wśród czytających są w tym roku Marta Żmuda Trzebiatowska, Kamil Kula, Marieta Żukowska i Artur Barciś. Swoją obecność programu dla dzieci zapowiedzieli: Olga Chajdas, Wiktor Zborowski, Bogusława Schubert, Mariusz Palej, Magdalena Nieć, Tomasz Jurkiewicz, Dorota Pomykała, Bartosz Roch Nowicki, Lech Dyblik, Beata Święcicka i Sonia Bohosiewicz.
Zaplanowano także wydarzenia specjalne. Debata „Co nam zostało z tych lat?” podsumuje 25 lat Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego. W dyskusji z okazji 100 lat Polskiego PEN Clubu mowa będzie o sile wolnego słowa i o tym, jak w różnych warunkach zachować niezależność. W ramach zamykającej program dyskusji „Dokąd zmierza Europa?” publicyści porozmawiają zaś o przyszłości Europy.
