Tomasz Sochacki to absolwent etnologii na Uniwersytecie Śląskim w Cieszynie, miłośnik gwary cieszyńskiej i kultury regionu (pochodzi z Kończyc Małych).
Jest autorem takich książek jak:
- "Cosik mało wiela Wóm chcym powyrzóndzać"
- "Cieszyński szlabikorz a ku tymu cosik wierszym po naszymu"
- "Starzikowe rzóndzyni, Starczyne jodo a kapke filozofije"
- "Mały Ksiónże po naszymu"
Prowadzi stronę internetową www.gwaracieszynska.com, kanał YT: "gwara cieszyńska", oraz stronę na FB: "cieszyńsko rzecz po naszymu".
Do zestawu książek Sochackiego doszlusował ostatnio "Kubuś Kwap", czyli "Kubuś Puchatek" w gwarze cieszyńskiej. Kwap, bo kwap po cieszyńsku oznacza puch lub coś puchatego. Kubusiowi towarzyszą: Krzyś, Babuciek, Mycek, Mama Kangurzica, Maluczki Kangurek, Hyrno Sowa a Siny, Otopulóny Osioł.
Rozmowa z Tómkiem Sochackim, tłumaczem "Kubusia Puchatka" i znawcą gwary cieszyńskiej
Skąd pomysł przetłumaczenia akurat "Kubusia" na śląski w odmianie cieszyńskiej?
Nejprzód bych Wóm chcioł rzyc, że ni ma czegosik takownego, jako ślónski w odmianie cieszyńskij, jako żeście to napisali. Je ślónsko godka, lebo górnoślónsko godka a cieszyńsko rzecz.
Czy to jest gwara śląskiego, czy raczej tę odmianę należy określać inaczej?
Podle mie, to ni ma odmiana jynzyka ślónskigo, ale archaiczno forma polszczyzny pospołu ze słowami z inkszych jynzyków. Za Profesorym Brucknerym idzie rzyc, że na Cieszyńskij Ziymi a na Ślónsku sie rzóndzi podobnie, jako sie rzóndziło za Reja a Kochanowskigo. Cieszyńsko rzecz – to je mowa moji Starki a Starzika.
To wróćmy do "Kubusia Puchatka". Dlaczego właśnie on?
Ku tymu, coby zrychtować Kubusia po naszymu, mie nahecowała moja kamratka Ewa Lipska, kiero ni ma stela, bo óna pospołu s chłopym kupiła szumny pałac we Wielkich Kóńczyc, co ón był od Grofki Tónki, na kieróm sie prawiło aji Dobro Paniczka z Wielkich Kónczyc. Lipscy sóm z Warszawy a tukej przijechali jako cudzi, tóż cudzo paniczka, kiero ni ma stela mi roz rzekła, coby my pospołu zrychtowali Kubusia po naszymu a to je ganc fajne, że óni gadają a jo rzóndzym.
Czy to jest pana pierwsze tłumaczenie na cieszyński?
Na ni, bo łóńskigo roku żech też pospołu s Ewóm zrychtowoł po naszymu w cieszyńskij rzeczy Małego Ksiyncia. To była naszo piyrszo ksiónżka po naszymu, co my jóm rychtowali od poczóntku a było przi tymu moc roboty, ale było worce.
Czym wyróżnia się "cieszyńsko rzecz"?
Cieszyńsko rzecz podle mie, to je starucno odmiana polszczyzny. Ksiynstwo Cieszyński kupa czasu fungowało bez Polski ale przez naszóm ziym wandrowali wojocy, handlyrze aji farorze, kierzi niechali tukej kupa nimieckich, czeskich a aji uherskich słów. Przez wieki to sie wszecko pypłało a terazy mómy rzecz cieszyńskóm, co nióm mogymy rzóndzić
Czy może pan wskazać kilka przykładów słów, które inaczej brzmią po śląsku i po cieszyńsku?
Skyrs, bezmala, niechać, cesta, rzóndzić, prawić - tak na hónym, ale na isto je jich wiyncyj.
W jakich rejonach mówi się po cieszyńsku?
Po cieszyńsku sie rzóndzi eszcze fórt tam, kany było Ksiynstwo Cieszyński, choć czym dali od Cieszyna ku Ostrawie a ku Biylsku, tym miyni ludzi cieszyńskóm rzeczóm rzóndzi.
Czy cieszynianie obrażają się na określenie "Cesaroki"?
Prawi sie o nas, że my sóm Cysaroki a Wyście sóm Prusoki. Jak sie zyndóm jedni a drudzy pospołu, to hned wszecy usłyszóm gdo je od Cieszyna. Cysarok to ni ma nic szpatnego. Po chałupach na Cieszyńskij Ziymi lecy kandy wisi eszcze obrozek Franca Jozefa.
