Stepy wielkanocne w Jaworznie
Tu nie ma się co podśmiechiwać. W województwie mamy - jako jedni z nielicznych - miejsce o oficjalnej nazwie geograficznej “Wielkanoc”. To mające 331 metrów wysokości wzgórze, w ciekawym krajobrazowo terenie dzielnicy Ciężkowice i Garbu Ciężkowickiego. Tereny te są dalekie kuzynami Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Wzgórki, kamieniołomy, dolinki, wyrobiska. Krajobraz w znacznym stopniu przekształcił człowiek: wydobywano tu cenne surowce i kruszce, wybierano wapień, dolomit. Między innymi w tej okolicy ulokowany jest sławny z mediów społecznościowych, fotogeniczny Park Gródek i “polskie Malediwy” z turkusową wodą.
Góra Wielkanoc została nawet ujęta w ponad 5-ha chroniony prawnie Użytek Ekologiczny, mający chronić m.in. murawy kserotermiczne i roślinność stepową. To coś mniej od rezerwatu przyrody, ale całkiem sporo. Na południu więcej takiej roślinności ciepłolubnej mamy tylko na Jurze i Ponidziu. To idealny teren dla chomika europejskiego, który w nieodległych obszarach Jaworzna ma swoje największe polskie siedlisko.
- Oprócz mieszkańców Ciężkowic mało osób ją zna i słyszy o niej. Czasami są organizowane na niej “Sobótki” to może są wyjątki - mówi Norbert, mieszkający tuż obok. - Większość czasu na Wielkanocy spędza lokalna młodzież, co niestety ma swoje konsekwencje w postaci pozostawionych śmieci. A tymczasem na wzgórzu można znaleźć nawet chroniony prawnie Dziewięćsił Bezłodygowy. W Bliskiej okolicy polecam natomiast Dolinę Żabnika - opowiada jaworznianin.
Jak twierdzi natomiast Piotr Burczy, geograf i kustosz Muzeum Miasta Jaworzna, nazwa Góra Wielkanoc niekoniecznie musi wiązać się bezpośrednio z chrześcijańskim świętem lecz pochodzić od nazwiska rodowego Wielkanockich, które miał sobie niesłusznie “przywłaszczyć” jeden z tutejszych właścicieli ziemskich.
Cokolwiek by mówić… Jest góra, jest tabliczka z nazwą. Jest ciekawy cel i powód, by w Wielkanoc odwiedzić… Wielkanoc w woj. śląskim.
Śląskie Jerozolimy
Nawiązywanie do topografii Jerozolimy i budowa miniaturowych kompleksów pielgrzymkowych, pojawiło się na ziemiach polskich w najbardziej korzystnych czasach dla magnaterii. Bogate rody, chcące zamanifestować swój sojusz nie tylko z tronem, fundowały więc całkiem sporych rozmiarów kaplice, bazyliki, często od początku powiązane ze sobą jako miejsca tak zwanych “dróżek”, które wierni mogli odprawiać. To tak w wielkim skrócie.
Na naszym śląskim podwórku z pewnością najsłynniejszymi kalwariami są te w katowickich Panewnikach, w Piekarach Śląskich przy Bazylice oraz w miejscowości Góra Św. Anny na południowo-wschodnim skłonie Góry Św. Anny. Szczególnie polecam odwiedziny na “Annabergu” właśnie w okolicach Wielkanocy. Powodem mogą być uniesienia nie tylko religijne ale i wizualne. Nigdzie indziej na Śląsku tak pięknie i spektakularnie nie kwitną czereśnie i wiśnie.
Przeszukując źródła, dotyczące wybudowanych kalwarii, dowiemy się jednak, że najczęściej “śląską Jerozolimą” nazywane są Wambierzyce niedaleko Gór Stołowych i Sowich. Ta pięknie położona miejscowość o czeskiej, niemieckiej i polskiej historii leży około 2-3 godziny drogi z Gliwic. Sama w sobie jest doskonałym pomysłem na krótki urlop w Sudetach.
Od klasycznego sanktuarium przeobraziła się z barokowe centrum pielgrzymkowe z kalwarią, składającą się nawet ze 100 budynków. Nad całością dominuje barokowa Bazylika Mniejsza - jedna z ciekawszych tego typu na Śląsku z średniowieczną figurą Matki Boskiej. Płynący przez miejscowość strumień nosi nazwę Cedron, nazwy okolicznych wzgórz nawiązują do tematyki biblijnej: Tabor, Syjon, Horeb itp. Byleby nie dostać syndromu jerozolimskiego.
Zajączki na Liswartą. I to dwa
Opcja dla całkowicie zsekularyzowanych turystów? Znajdzie się ;) Tymczasem na północno-zachodniej rubieżach woj. śląskiego gdzieś na pograniczu z historyczną Ziemią Wieluńską leżą Zajączki Pierwsze. To wieś leżąca w gminie Krzepice tuż nad znaną i popularną wśród kajakarzy rzeką Liswartą. Sama nazwa zobowiązuje i może być żartobliwym, kreatywnym powodem wypadu na tak zwaną “Jurę Wieluńską” w długi weekend wielkanocny. Wypić kawę na rynku w Krzepicach, odwiedzić ruiny twierdzy bastionowej w Dankowie czy fascynujące ale mało znane muzeum plenerowe lotnictwa o znamiennej nazwie “303”.
Ale wybrałem je również z innego powodu. Obok wsi Zajączki Pierwsze znajduje się wieś Zajączki Drugie. To nie żart. Znajduje się tu agroturystyka, remiza strażacka, sklep. Typowa ulicówka. Zajączki Pierwsze również nią są, ale za to posiadają kościół parafialny pw. św. Franciszka, piekarnię, fryzjera. Zaskakujące jest, że jednak Pierwsze są… drugie, bo to Drugie mają o około 100 mieszkańców więcej od Pierwszych. Co ciekawe obie wsie są często ze sobą mylone, bo w polskiej toponimii dopisek “pierwsze” lub “drugie” jest bardzo rzadki. Częściej stosuje się Stare/Nowe, Dolne/Górne czy Małe/Wielkie.
Warto zrobić sobie zdjęcie przy tablicach wjazdowych do miejscowości, bo kto wie - może dwie wsie niebawem się połączą w jedne…Zajączki Wielkie?
