Niemcy vs. Ślązacy. Język śląski miałby zostać językiem mniejszości niemieckiej? Śląskie stowarzyszenia protestują

Język śląski językiem mniejszości niemieckiej?

Norbert Rasch to były przewodniczący, a obecnie wiceprzewodniczący Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim i pełnomocnik zarządu województwa opolskiego ds. wielokulturowości. Postuluje, by TSKN uznało język śląski, jako drugi język mniejszości niemieckiej. Co miałoby przyciągnąć do organizacji mniejszości autochtonów, którzy nie posługują się językiem niemieckim lub znają go bardzo słabo, a posługują się językiem śląskim. Dzięki temu mniejszość niemiecka miałaby także zyskać możliwość ekspansji w województwie śląskim. Pod koniec 2024 r. rozmawiał o tym z portalem Spektrum.direct.

- Norbert Rasch wychowany był w tradycyjnej śląskiej kulturze. Od małego dziecka był świadkiem jej hybrydowego charakteru. Ze swojego domu wyniósł wyraźnie ukształtowane poczucie niemieckości, które w żaden sposób nie stało w jakieś sprzeczności z używanym na co dzień językiem śląskim. Ten język śląski jest częścią jego poczucia niemieckości. I to śląski był jego pierwszym językiem, językiem serca. Czas najwyższy, żeby ponad ideologie postawić prawdę i uznać dla wszystkich oczywisty fakt, że mniejszość niemiecka definiuje się przez dwa języki: niemiecki oraz śląski – czytamy na portalu Spektrum.direct.

W odpowiedzi na taki postulat jednego z liderów mniejszości niemieckiej, 26 lutego 2025 r. wspólne oświadczenie wydały śląskie stowarzyszenia działające na Śląsku Opolskim (Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej, Wydawnictwo Silesia Progress, Stowarzyszenie Regios, Stowarzyszenie Opowiadamy i Kolektyw Modé-Ślōnzŏki).

„Sprzeciwiamy się przejmowaniu kultury i języka jednej grupy etnicznej przez organizację mniejszościową innej narodowości”

Podkreślają w nim, że „największy w historii rozkwit śląskiej kultury i języka jest efektem dziesięcioleci trudów i pracy śląskich aktywistów, którzy byli marginalizowani w życiu społecznym i kulturowym województwa opolskiego”. Dodają, że Ślązacy to największa grupa mniejszościowa w regionie, której „nie wolno lekceważyć, zwłaszcza w świetle badań naukowych, gdzie czołowe ośrodki akademickie jednoznacznie stwierdziły, że śląski spełnia wszystkie kryteria języka”. Sprzeciwiają się więc „traktowaniu języka i kultury śląskiej jako jedynie składowej części kultury polskiej, czy niemieckiej”.

- Ślązacy stale stawiani są przed koniecznością udowadniania i uzasadniania istnienia swojej tożsamości oraz języka. Próbę uczynienia z języka śląskiego elementu kultury niemieckiej traktujemy jako przykład wybiórczego i instrumentalnego traktowania śląskojęzycznego dorobku, w którego kształtowaniu Mniejszość Niemiecka nie uczestniczyła. Zamiast przedmiotowego traktowania kultury jednej mniejszości przez drugą, oczekiwalibyśmy partnerskiej współpracy obu grup, tj. Ślązaków i Niemców, na Śląsku Opolskim. Żadnej osobie nie odmawiamy możliwości jednoczesnego działania na rzecz obu języków i kultur – śląskiej i niemieckiej. Sprzeciwiamy się jednak przejmowaniu kultury i języka jednej grupy etnicznej przez organizację mniejszościową innej narodowości – czytamy w oświadczeniu.

Śląskie stowarzyszenie zaapelowały do przedstawicieli mniejszości niemieckiej i władz województwa opolskiego o dialog ze Ślązakami. Oczekują także partnerskiej współpracy z pełnomocnikiem zarządu województwa ds. wielokulturowości, który – jak podkreślają - jest politycznie oraz instytucjonalnie powiązany z mniejszością niemiecką. - Niech polityczne kalkulacje zostaną zastąpione współpracą na rzecz naszej małej ojczyzny, dlŏ naszygo Hajmatu, für unsere Heimat – Śląska Opolskiego – kończą swój apel.

***

Pełna treść stanowiska śląskich stowarzyszeń na Śląsku Opolskim:

Dekady starań śląskich środowisk (stowarzyszeń, wydawnictw, naukowców, polityków i aktywistów) przyniosły ostatecznie efekt w postaci oficjalnego docenienia śląskiej kultury oraz uznania języka śląskiego jako jej nierozłącznej części. Spowodowało to liczne dyskusje, w których my – sygnatariusze niniejszego stanowiska – zobowiązani jesteśmy także zabrać głos.

Największy w historii rozkwit śląskiej kultury i języka jest efektem dziesięcioleci trudów i pracy śląskich aktywistów, którzy byli marginalizowani w życiu społecznym i kulturowym województwa opolskiego. Dziś Ślązacy to największa nieuznawana oficjalnie mniejszość w Polsce. Ponad 60 tys. osób w województwie opolskim określiło swoją narodowość w ostatnim spisie powszechnym jako śląską, a niemal 85 tys. zadeklarowało posługiwanie się językiem śląskim. To największa grupa mniejszościowa w regionie, której nie wolno lekceważyć, zwłaszcza w świetle badań naukowych, gdzie czołowe ośrodki akademickie jednoznacznie stwierdziły, że śląski spełnia wszystkie kryteria języka. Ów zachodniosłowiański język kreuje wspólnotę ludzi o odrębnej tożsamości, a jednocześnie jest wyrazem historycznie kształtującego się poczucia etnicznej odrębności Ślązaków. Dziś Rzeczpospolita Polska zwraca się ku Ślązakom w procesie uznania języka śląskiego za język regionalny oraz w otwartej dyskusji o prawach Ślązaków jako zachodniosłowiańskiej grupy etnicznej.

Sprzeciwiamy się traktowaniu języka i kultury śląskiej jako jedynie składowej części kultury polskiej, czy niemieckiej. Dla nas – Ślązaków – śląski język i kultura są samodzielnymi elementami konstytuującymi naszą tożsamość.

Ślązacy stale stawiani są przed koniecznością udowadniania i uzasadniania istnienia swojej tożsamości oraz języka. Próbę uczynienia z języka śląskiego elementu kultury niemieckiej traktujemy jako przykład wybiórczego i instrumentalnego traktowania śląskojęzycznego dorobku, w którego kształtowaniu Mniejszość Niemiecka nie uczestniczyła. Zamiast przedmiotowego traktowania kultury jednej mniejszości przez drugą, oczekiwalibyśmy partnerskiej współpracy obu grup, tj. Ślązaków i Niemców, na Śląsku Opolskim. Żadnej osobie nie odmawiamy możliwości jednoczesnego działania na rzecz obu języków i kultur – śląskiej i niemieckiej. Sprzeciwiamy się jednak przejmowaniu kultury i języka jednej grupy etnicznej przez organizację mniejszościową innej narodowości.

Chcielibyśmy, aby Śląsk Opolski stał się polską i środkowoeuropejską Alzacją, wzorcowym dla jednoczącej się Europy regionem, w którym Polacy, Ślązacy i Niemcy żyją razem tworząc wielokulturową wspólnotę. Taki wizerunek regionu byłby niewątpliwym walorem kulturowym i turystycznym, może też podnieść jego pozycję w kraju i w Europie, a ponadto otworzyć nowe kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego.

Dlatego apelujemy do przedstawicieli mniejszości niemieckiej i władz województwa opolskiego o dialog ze Ślązakami. Jako przedstawiciele Ślązaków oczekujemy partnerskiej współpracy z pełnomocnikami ds. wielokulturowości Zarządu województwa, który jest politycznie oraz instytucjonalnie powiązany z mniejszością niemiecką. Z naszej strony oferujemy gotowość do pracy i wspólnego działania. Niech polityczne kalkulacje zostaną zastąpione współpracą na rzecz naszej małej ojczyzny, dlŏ naszygo Hajmatu, für unsere Heimat – Śląska Opolskiego.

Sygnatariusze:

• Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej
• Wydawnictwo Silesia Progress
• Stowarzyszenie Regios
• Stowarzyszenie Opowiadamy
• Kolektyw Modé-Ślōnzŏki