Ośrodek dla uchodźców ma powstać w województwie śląskim. Burmistrz jest „za”, mieszkańcy okolicznych miejscowości protestują

Temat stworzenia ośrodka dla cudzoziemców na terenie powiatu zawierciańskiego wywołuje kontrowersje od jakiegoś czasu, lecz w ciągu ostatnich ponad dwóch tygodni ich temperatura jest tak wysoka, że można już mówić o wrzeniu lokalnej społeczności.

Sprawa stała się przedmiotem szczególnego zainteresowania rad miejskich w Porębie, Łazach i Ogrodzieńcu oraz powiatowej w Zawierciu, a także władz gminy Łazy. Organizowane są protesty, a fora internetowe pełne są niezliczonych dyskusji i komentarzy. Sprawą zainteresowały się media, również ponadregionalne.

Ośrodek dla cudzoziemców w Porębie czy Ciągowicach?

Tzw. ośrodek detencji administracyjnej (z łaciny «detentio» oznacza trzymanie) miałby powstać na terenie więzienia, które mieści się na obszarze miasta Poręba.

Adres, który widnieje na oficjalnych stronach Służby Więziennej: Zakład Karny w Wojkowicach, Oddział Zewnętrzny w Ciągowicach ul. Wojska Polskiego 10, 42-450 Łazy, jest bardzo mylący. Ciągowice to wieś w gminie Łazy, z terenu której biegnie jedyna droga dojazdowa do wspomnianego zakładu karnego, zaś Łazy to placówka Poczty Polskiej, która obsługuje wspomniany zakład, który w rzeczywistości jest położony w sąsiedniej gminie miejskiej Poręba.

Zamknięty ośrodek dla uchodźców szansą dla regionu?

Szczegółów na temat planów Straży Granicznej dotyczących stworzenia tam ośrodka dla cudzoziemców dowiadujemy się z pisma, które 11 kwietnia 2025 roku wystosował Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu do Urzędu Miasta Łazy. To z kolei odpowiedź na pismo, które Rada Miasta Łazy skierowała wcześniej do placówki Straży Granicznej w Sosnowcu. Czytamy w nim między innymi, że:

• gdyby zapadła decyzja o powstaniu ośrodka, część infrastruktury więzienia w Ciągowicach [prawdopodobnie nieruchomości – red.] zostałaby przekazana przez Służbę Więzienną Straży Granicznej, która wybudowałaby tam niezbędną infrastrukturę na ich potrzeby;
• ośrodek detencji administracyjnej miałby być strzeżonym ośrodkiem zamkniętym dla cudzoziemców, w którym umieszczani byliby uchodźcy na skutek postanowienia wydanego przez polski sąd o udzieleniu im schronienia na terytorium RP (czyli tzw. azylu);
• w przypadku popełnienia przestępstwa przez przebywającego w ośrodku cudzoziemca polskie prawo przewiduje deportację, która odbywa się pod konwojem, co miałoby zapewniać, że osoba deportowana nie będzie stanowić niebezpieczeństwa w trakcie jej transportowania;
• w Polsce istnieje już 6 podobnych ośrodków, także stworzonych na bazie zakładów karnych, których powstanie nie zmniejszyło (wg Straży Granicznej) bezpieczeństwa na obszarach, na których powstały.

W piśmie czytamy też, że Straż Graniczna rozumie obawy mieszkańców oraz władz gmin, których powstanie takiego ośrodka bezpośrednio dotyczy, lecz podkreśla ponownie, że ośrodek byłby typu zamkniętego i przywołuje przykład samego więzienia, którego powstanie przed laty nie wpłynęło negatywnie (wg SG) na bezpieczeństwo mieszkańców w okolicy. Dodaje, że ewentualne powstanie ośrodka stanowiłoby szansę na poprawę sytuacji materialnej mieszkańców okolicy, gdyż wówczas powstałoby około 150 miejsc pracy przy jego obsłudze.

Stanowisko to zdaje się podzielać burmistrz miasta Poręba Ryszard Spyra, który w rozmowie z portalem tarnogórski.info powiedział, iż jest zwolennikiem budowy ośrodka, w czym upatruje szansy rozwojowej Poręby. Mowa o tym jest pod koniec poniższego nagrania.

Nie udało nam się jak dotąd skontaktować z Ryszardem Spyrą (obiecano nam, że burmistrz oddzwoni), ale uzyskaliśmy kilka informacji w Urzędzie Miasta.

– Teren Oddziału Zewnętrznego w Ciągowicach Zakładu Karnego w Wojkowicach jest własnością Służby Więziennej i formalnie miasto Poręba nie ma wpływu na ewentualne powstanie na jego terenie ośrodka dla cudzoziemców. Także tereny sąsiednie nie są własnością gminy, pozostają we władaniu Lasów Państwowych. Są pomysły spotkania władz samorządowych z przedstawicielami innych służb i stosownych urzędów, ale na ten moment nie możemy potwierdzić, czy dojdą one do skutku. – powiedział nam zastępca kierownika Referatu Nieruchomości i Gospodarki Komunalnej w Porębie Rafał Nowak.

Oficjalne reakcje na pomysł budowy ośrodka dla uchodźców

Informacje na temat ewentualnego powstania ośrodka wzbudziły niepokój nie tylko wśród mieszkańców Poręby, ale także miejscowości sąsiednich, szczególnie położonych najbliżej Ciągowic i Turzy w gminie Łazy, które znajdują się znacznie bliżej więzienia, niż osiedla w samej Porębie, a także nieco dalszego Ogrodzieńca.

W kilku przypadkach przybrały formę formalnego działania.

• 14 kwietnia 2025 roku burmistrz miasta Łazy oraz radni Rady Miasta (Gminy) Łazy jednogłośnie wyrazili sprzeciw wobec pomysłu lokalizacji ośrodka w Porębie, w bezpośrednim sąsiedztwie gminy Łazy; zaapelowali także do burmistrza Poręby oraz Rady Miasta Poręba o niewyrażanie zgody na przekazanie terenu [Straży Granicznej – red.] na ten cel; stanowisko zostało podjęte już po zapoznaniu się z wyżej cytowaną odpowiedzią Straży Granicznej na zapytanie miasta Łazy;
• 15 kwietnia 2025 roku Rada Miasta (Gminy) Ogrodzieniec jednogłośnie podjęła uchwałę o sprzeciwie wobec budowy ośrodka dla cudzoziemców w Porębie;
• na czwartek, 17 kwietnia 2025 roku, zaplanowane są obrady Komisji Wspólnej a następnie specjalna sesja Rady Miasta Łazy. W obradach mają wziąć udział przedstawiciele Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu im. nadkom. Józefa Bocheńskiego.
• W piątek, 18 kwietnia 2025 roku, ma się odbyć sesja nadzwyczajna Rady Powiatu Zawierciańskiego, której obrady mają w całości poświęcone być ewentualnemu powstaniu ośrodka.

Oddolna aktywność społeczności lokalnej

Na dziś, to jest 16 kwietnia 2025 roku, roku zaplanowano protest mieszkańców pod siedzibą Urzędu Miasta Poręba przeciwko powstaniu ośrodka.

„Działania te są podejmowane bez jakichkolwiek konsultacji społecznych, w sposób całkowicie nietransparentny, z pominięciem głosu mieszkańców, a także bez wiedzy i udziału władz gmin ościennych oraz władz powiatowych. Spotkania w tej sprawie odbywają się za zamkniętymi drzwiami, co budzi poważny niepokój i sprzeciw lokalnej społeczności. Decyzje tego rodzaju, mające realny wpływ na bezpieczeństwo oraz przyszłość całego regionu, nie mogą być podejmowane za plecami obywateli i samorządów.” – czytamy w zapowiedzi wydarzenia na portalu Facebook.

Na stronach oraz grupach w portalach społecznościowych, poświęconych sprawom lokalnym, zapowiadane są dalsze działania, mające na celu wyrażenie sprzeciwu wobec planów powstania ośrodka.

Jak najdłużej w tajemnicy?

Sprawa ewentualnego stworzenia ośrodka stała się przedmiotem burzliwej debaty publicznej od 31 marca 2025 roku, kiedy obradowała Rada Miasta Poręba. Podczas sesji Ryszard Spyra, w odpowiedzi na pytania radnych, dzielił się posiadaną wiedzą na temat pomysłów Straży Granicznej, dotyczących lokalizacji ośrodka w Porębie. Z ich przebiegu oraz dyskusji na ten temat, jaka rozgorzała potem w mediach społecznościowych, można wyciągnąć wnioski, że burmistrz Poręby był najprawdopodobniej jedynym przedstawicielem społeczności lokalnych, który miał wcześniej wiedzę na ten temat. Dopiero pojawiające się plotki i domysły doprowadziły do pojawienia się tego tematu na obradach Rady Miasta.

Burmistrza Poręby zaproszono do rozmów na ten temat z przedstawicielami Straży Granicznej, które odbyły się 4 kwietnia 2025 roku. Pytany przez dziennikarzy cytowanego wyżej serwisu nie powiedział jednak, od jak dawna docierały do niego informacje na temat możliwej lokalizacji ośrodka właśnie w Porębie. Dopytywany, czy było to kilka miesięcy, czy może pół roku, nie zaprzeczył, odmawiając podania dokładniejszej daty. To zdaje się sugerować, że władze Poręby mogły o takich planach wiedzieć długo wcześniej niż kiedy sprawa stała się przedmiotem tak gorących dyskusji.

Dodajmy, że informacjami na temat planowanego ośrodka burmistrz Poręby podzielił się drogą oficjalną z sąsiednią gminą Łazy dopiero 14 kwietnia 2025 roku informując, że rozmawiał z burmistrzem Łaz w tej sprawie trzy dni wcześniej. W wypowiedzi dla cytowanej już redakcji tarnogórski.info Ryszard Spyra powiedział, że stosunki z władzami sąsiednich gmin ma bardzo dobre i że moment, w którym informuje ich władze o planach powstania ośrodka uważa za odpowiedni.