Dzielnica Zawodzie w Ustroniu to prawdziwa perła górskiej architektury. Charakterystyczne budynki uzdrowiska w latach 60. XX wieku zaprojektował zespół architektów pod kierownictwem Henryka Buszki, Aleksandra Franty i Tadeusza Szewczyka. Najbardziej znane są tzw. piramidy.
- Dzielnica leczniczo-rehabilitacyjna Ustroń-Zawodzie powstała w latach 1968-1988 jako zaplecze wypoczynkowe dla mieszkańców Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, stanowi ikoniczny przykład wczasowej architektury socmodernistycznej. Należy wskazać, że wartość całego założenia została wykreowana przy wykorzystaniu walorów malowniczego usytuowania, w miejscu stanowiącym atrakcję turystyczną regionu - wskazało biuro Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
To fragment uzasadnienia do decyzji, na mocy której uzdrowisko ma zostać wpisane do rejestru zabytków. Ma zostać, ponieważ stronom (np. właścicielom poszczeólnych obiektów) przysługuje jeszcze prawo do odwołania, z którego najprawdopodobniej skorzystają.
- Dotychczasowy brak jakiejkolwiek ochrony konserwatorskiej zagrażać może integralności całego zespołu zabudowy, który może zostać zaburzony wtórną zabudową, bądź uszczuplony poprzez rozbiórki wartościowych obiektów zabytkowych - oceniono w uzasadnieniu.
Co prawda wtórna zabudowa (m.in. domy jednorodzinne oraz budynki gospodarcze) pojawiła się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat na terenie uzdrowiska, ale nie zaburzyła znacząco jego układu. Należy także pamiętać, że pierwotny projekt nigdy nie został zrealizowany w całości. Wybudowano zaledwie 17 z 28 planowanych piramid, a na podstawie jednej z nich powstał Hotel Belweder.
- Obecnie niektóre z zabytkowych budynków położonych na terenie zespołu wymagają przeprowadzenia robót remontowych i prac konserwatorskich zmierzających do przywrócenia im właściwego stanu technicznego i estetyki. Niektóre, naruszone wtórnymi przekształceniami, wymagają również uporządkowania architektonicznego. Pomimo widocznych niewielkich śladów zużycia, czy miejscowo niekorzystnych ingerencji budowlanych, większość obiektów zachowała pierwotny charakter i prezentuje czytelne wartości typologiczne i dawne walory. Wyrazem tego są utrzymane oryginalnie ukształtowane bryły (w tym charakterystyczne piramidalne kształty brył), kompozycje elewacji i w większości zgodność materiałowa w ramach poszczególnych przykładów zabudowy - napisano w uzasadnieniu decyzji Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Lista obiektów uzdrowiskowych wpisanych do rejestru zabytków woj. śląskiego:
- dom „Magnolia” (ul. Szpitalna 15),
- dom „Maciejka” (ul. Szpitalna 19),
- dom „Tulipan” (ul. Szpitalna 21),
- dom „Złocień" (ul. Szpitalna 31),
- dom „Malwa" (ul. Szpitalna 45),
- dom „Róża" (ul. Szpitalna 1), ..
- budynek szpitala reumatologicznego (ul. Szpitalna 11),
- budynek dyrekcji uzdrowiska (ul. Sanatoryjna 1),
- budynek sanatorium „Równica" (ul. Sanatoryjna 3),
- budynek dawnego domu Zdrojowego (ul. Sanatoryjna 7),
- dom „Narcyz" (ul. Zdrojowa 9),
- dom „Wilga” (ul. Zdrojowa 7),
- dom „Elektron" (ul. Zdrojowa 5),
- dom „Kos" (ul. Zdrojowa 12),
- dom „Jaskółka” (ul. Zdrojowa 10),
- dom „Orlik" (ul. Zdrojowa 8),
- dom „Diament" (ul. Zdrojowa 3),
- dom „Muflon” (ul. Sanatoryjna 32),
- dom „Daniel" (ul. Sanatoryjna 32a),
- dom „Rosomak" (ul. Zdrojowa 2),
- budynek Śląskiego Centrum Rehabilitacji (ul. Zdrojowa 6).
Poza tym ochroną konserwatorską objęte mają zostać także liczne działki. Cały obszar widać na zamieszczonej poniżej mapie.
W Ustroniu mają powstać nowe piramidy
W 2022 roku Grupa American Heart of Poland przedstawiła plan na rozbudowę uzdrowiska. Za projekt odpowiada dwóch uznanych architektów: Maciej Franta (Franta Group) i Robert Konieczny (KWK Promes). Zbieżność nazwisk nie jest tutaj dziełem przypadku. Maciej Franta to wnuk Aleksandra, a także autor m.in. wielokrotnie nagradzanej w konkursach architektonicznych Villi Reden w Chorzowie. Z kolei Robert Konieczny zasłynął m.in. z Centrum Dialogu "Przełomy" w Szczecinie i domu jednorodzinnego "Arka", który zaprojektował dla samego siebie. Co ciekawe, budynek leży po drugiej stronie Równicy, na której stokach w latach 60. XX wieku ulokowano uzdrowiskową dzielnicę Ustronia.
- Zaprojektowane kilkadziesiąt lat temu rozwiązania odpowiadały potrzebom ludzi, którzy funkcjonowali w zupełnie inny sposób. Wówczas inaczej wyglądało nasze życie, stąd podporządkowanie komunikacji pod ruch kołowy. Dziś biegamy, chodzimy po górach, jeździmy na rowerze... - wskazał Maciej Franta.
Do tego konieczne jest dołączenie do ul. Sanatoryjnej atrakcyjnego deptaka i połączenie go z bulwarami wzdłuż Wisły. W jaki sposób? Dzięki wykorzystaniu naturalnych jarów, w których powinny powstać ścieżki dla pieszych i rowerzystów, a także stworzeniu kolejki linowej.
Rozbudowa uzdrowiska to także, a może przede wszystkim, wkomponowanie w istniejący układ nowych budynków. Mają one powstać w miejscach, w których pierwotnie zabudowę zaplanowali Henryk Buszko, Aleksander Franta i Tadeusz Szewczyk. Część z nich będzie nawiązywać stylistycznie do charakterystycznych piramid. Dwa zupełnie nowe budynki, które mają powstać poniżej deptaka, architekci nazwali klinowcami.
Do American Hart of Poland należą cztery piramidy (Kos, Narcyz, Rosomak i Wilga), Sanatorium Równica, Uzdrowiskowy Instytut Zdrowia, a także większość działek inwestycyjnych wokół. To daje możliwość rozbudowy całego kompleksu Przedsiębiorstwa Uzdrowiskowego Ustroń o pięć lub sześć nowych budynków. Niewykluczone, że w przyszłości inwestor przejmie także inne sąsiednie nieruchomości. Prace będą musiały być prowadzone w porozumieniu z konserwatorem zabytków.
Może Cię zainteresować:
