Instytut Różnorodności Językowej Rzeczypospolitej został powołany przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego w kwietniu 2024 r. Jego głównym zadaniem jest popularyzowanie wiedzy o różnorodności językowej Polski, szczególnie w zakresie języków i odmian językowych używanych współcześnie na terytorium kraju. Instytucja zajmuje się dokumentowaniem naszego dziedzictwa językowego, funkcjonujących wielojęzyczności i ochroną praw językowych.
- Powinniśmy być dumni z naszych korzeni i tradycji, które nas ukształtowały. Język naszych babć i dziadków to olbrzymia wartość, którą należy pielęgnować. Gwary i używane współcześnie odmiany językowe to nasze dziedzictwo. Chcemy, żeby regionalne języki były widoczne i widzialne w społeczeństwie. Zależy nam, by były żywe i przekazywane kolejnym pokoleniom - podkreślił Bartłomiej Sienkiewicz, minister kultury i dziedzictwa narodowego, podpisując dokumenty powołujące jednostkę.
W skład Rady Programowej Instytutu Różnorodności Językowej Rzeczypospolitej wchodzą:
- prof. dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska
- dr hab. Helena Duć-Fajfer,
- prof. UJ dr Michał Garncarek (Polski Związek Głuchych)
- prof. dr hab. Halina Karaś
- dr hab. Katarzyna Kłosińska, prof. UW (Rada Języka Polskiego)
- dr hab. Adela Kożyczkowska, prof. UG
- dr Tymoteusz Król
- dr Grzegorz Kuprianowicz (Komisja Wspólna Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych)
- dr Piotr Szatkowski
- dr hab. Tomasz Wicherkiewicz, prof. UAM
- dr hab. Monika Witt, prof. PANS
Ponadto w skład Rady wchodzą przedstawiciele wskazani przez innych ministrów, którzy nie są powoływani przez ministra kultury i dziedzictwa Narodowego.
- Patryk Panasiuk (MSWiA)
- Bożena Skomorowska (MEN)
- prof. dr hab. Jolanta Tambor (MNiSW)
Prof. Jolanta Tambor: Mam nadzieję, że uda nam się zrobić mnóstwo dobrych i ważnych rzeczy
Obowiązki dyrektora nowej instytucji kultury pełni Anna Wotlińska, doktor polonistyki (po Uniwersytecie Warszawskim), ekspertka ds. programów wspierających sektor kultury, wykładowca (m.in. na Uniwersytecie Śląskim w latach 2020-2022, z zakresu polityki kulturalnej UE i Polski oraz międzykulturowości na Międzynarodowych Studiach Polonistycznych). Z kolei w Radzie Programowej instytutu znalazła się prof. Jolanta Tambor, językoznawczyni z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Reprezentuje tam Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
- Zaszczyt to i wielka przyjemność - tym bardziej, że towarzystwo zacne (…) Mam nadzieję, że uda nam się zrobić mnóstwo dobrych i ważnych rzeczy – napisała w mediach społecznościowych prof. Jolanta Tambor.
Prof. Jolanta Tambor na Uniwersytecie Śląskim pracuje od 1982 r. i obecnie jest dyrektorką Szkoły Języka i Kultury Polskiej UŚ. Doktorat obroniła w 1988 r. na podstawie rozprawy o języku polskiej prozy fantastyczno-naukowej, habilitację uzyskała w 2006 r. w oparciu o rozprawę zatytułowaną „Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna”.
Jest m.in. członkinią Polskiego Towarzystwa Językoznawczego czy Komitetu Językoznawczego PAN, a także wiceprzewodniczącą Rady Języka Śląskiego oraz kierowniczka Podyplomowych Studiów z Wiedzy o Regionie na Uniwersytecie Śląskim. W 2010 r. pod kierunkiem prof. Jolanty Tambor został opracowany „Gōrnoślōnski ślabikŏrz”, pierwszy elementarz do nauki języka śląskiego. Przygotowała także uzasadnienie projektu ustawy ws. uznania języka śląskiego za język regionalny. Taka ustawa została w tym roku przyjęta przez Sejm i Senat, ale zawetował ją prezydent Andrzej Duda.
Prof. Tambor jest jedyną przedstawicielką woj. śląskiego i języka śląskiego w tym gremium. Z Górnego Śląska, ale z części opolskiej, jest też germanistka dr hab. Monika Witt, prof. PANS.
