Jak siōngnymy w głymboko przeszłość ôd terytorium dzisiyjszyj Ślōnskij Rudy, to ôdkryjymy, iże ôno sie skłodo z trzech czyńści ô blank ôsobnyj historycznyj przinoleżności. Wiynkszość, tak choćby trzōn Rudy, noleżała kejś do bytōmskij ziymie. Jednak dzisiej w jeji skłod wchodzi tyż tajla downego pszczyńskigo państwa. Rozchodzi sie ô Staro Kuźnica na połednie ôd Kłodnice. A je i tajla ôbjazdu nad Bytōmkōm vel Kaczawōm, co downo, za starego piyrwyj noleżała do dōbr ôd wrocławskich biskupōw.
Dzielnice Ślōnskij Rudy ône sōm nadzwyczej rozmajtego pochodzynio. W jeji skłod wchodzōm wsie, co istniały już we strzedniowieczu, jak sama Ruda, Kochlowice, Ôrzegōw i Bielszowice. W połedniowyj czyńści Rudy znojdymy downe hutnicze zidlōngi ze historyjōm, co siōngo strzedniowieczo, co jednak dopiyro w epoce już modernyj rozrosły sie do mior wsi. To Halymba, Kłodnica i Staro Kłodnica. W podobny spōsōb do poziōmu wsi sztajgły tyż dwa przisiōłki – Bykowina i Nowo Wieś. Nojmodszymi za to dzielnicami teroźnego miasta sōm industryjalne zidlōngi, co sie wywodzōm dopiyro z XIX stolecio: Nowy Bytōm, Godula i Chebzie.
Kej reforma gōniyła reforma
W takim mynij wiyncyj stanie terytorium niyskorniyjszyj Ślōnskij Rudy ôstało włōnczōne do II Republiki we 1922 roku. Tajla wymiyniōnych miyjscowości weszła w skłod rudzkigo krysu, słożōnego z samyj Rudy i tajle jeji dworskigo przestrzyństwa (reliktu jeji wiejskij historyje), Ôrzegowa z dworskim przestrzyństwym, Czornego Lasa (z industryjalnym zidlōngym Friedenshütte) jak tyż Bielszowic i jejich dworskigo przestrzyństwa. Ôkrōm ôstatnich, co noleżeały to tedy do zabrskigo krysu, rest wchodziōł w skłod bytōmskigo krysu. Sōm rudzki krys pokozoł sie za efymerycznym twōr i istnioł ino do roku 1924. Do tego czasu Czorny Las zdōnżōł sie zmiynić we nowo gmina, tzn. Nowy Bytōm. W 1924 r. społym z Chebziym i Ôrzegowym z Godulōm prziłōnczyli go do nowego świyntochłowskigo krysu. Za to Bielszowice – do katowskigo krysu.
Mało, jak widać, było reform, tōż niyzawodnie przekludziyli dalszo: przi przileżytości ôgōlnopolskij likwidacyje tych dworskich przestrzyństw Godula przeformowali w nowo gmina bez prziłōnczynie dō nij Chebzio. Gminōm ôstała tyż Nowo Wieś i dō nij prziłōnczyli Wirek.
Bez cołki tyn czas, kej miyszkańcōm wszyskich wymiyniōnych miyjscowości musiało niyźle sie już plōntać w gowach, jakij gminy i krysu sōm miyszkańcami (a bez to w jakim amcie skłodać abo dostać niyjedne papiōry), Staro Kuźnica niyzmiynnie noleżała do pszczyńskigo krysu. Tam take problymy niy wystympowały. Jeszcze.
Dalszo reforma zdōnżyli było przijōńć zaroz przed wybuchym II światowyj wojny. 10 lipca 1939 Ślōnski Syjm zlikwidowoł świyntochłowski krys. Bez to 1 stycznia 1940 we Gōrnym Ślōnsku miały powstać dwa nowe miasta: Ruda i Nowy Bytōm. W piyrsze połōnczōno było (toć) Ruda, Ôrzegōw i Godula z Chebziym. W druge gminy Bielszowice, Bykowina, Halymba, Kochłowice i Wirek.
Nowy Bytōm do Rudy
Reforma niy weszła w życie. Zahamowała to II światowo wojna. Jednak po jeji zakōńczyniu zaś sie zaczło sznupanie przi znanych nōm już miyjscowościach. Nojprzōd, w roku 1947, Nowo Wieś stała sie Wirkym. Dwa lata niyskorzij Wirek ôstoł miastym! Po nastympnych dwōch latach, w 1951 roku powstało miasto nastympne: Ślōnsko Ruda! Ale jeszcze niy tak do kōńca. Na razie ze Ślōnskōm Rudōm były zintegrowane Ruda, Ôrzegōw i Godula. Atoli niy bōł to kōniec integracyje. We tym samym czasie, w 1951 roku zintegrowali Kłodnica, Halymba i Staro Kuźnica (taki bōł finał jeji wielowiekowyj przinoleżności do pszczyńskij ziymie, a potym pszczyńskigo krysu). Wszyske stały sie Halymbōm, ta za to weszła w skłod Nowego Bytōmia. Jeji los podzielyły Kochlowice, Bykowina, Bielszowice i Wirek, co jego miastowy żywot pokozoł sie jyno krōtkim epizodym.
Miasto Nowy Bytōm przestało być miastym w roku 1959, kedy to samo było zintegrowane ze Ślōnskōm Rudōm. Ôna tyż dała miano nowymu, połōnczōnymu miastowymu ôrganizmowi.
Ślōnsko Ruda to patchwork, ale tyn patchwork je już bez 60 lot stary. Idzie pedzieć, iże niyźle sie trzimie – ôsobliwie kej pamiynto sie jeji zburzōno modość.
(Korzistoł żech z roboty „Ruda Ślōnsko w downyj kartografiji” ôd Piotra Greinera i Andrzeja Złotego.)
Może Cię zainteresować:
Grzegorz Kulik: Stōsōnek do lokalnych symbolōw nojlepij pokazuje stōsōnek do nojbliższego świata
Może Cię zainteresować:
