Pomarańczarka, czyli Żydówka z cytrynami
Zestawienie musi zacząć się od najczęściej odwiedzanego (tym samym chyba najbardziej opalcowanego!) dzieła sztuki na Górnym Śląsku. Pomarańczarka Aleksandra Gierymskiego w Muzeum Śląskim przyciąga miłośników sztuki z całej Polski. Zapewne wydaje im się, że zobaczą obraz, który zaginął w czasie II wojny światowej i w 2011 został sprowadzony do Polski. Niestety ta "Żydówka z pomarańczami" mieszka w Warszawie. Nasza "Żydówka z cytrynami" to sobowtórka warszawianki, która zawieruchę wojenną przetrwała w Katowicach i Bytomiu. Jak do tego doszło, że Gierymski namalował dwie identyczne handlarki cytrusów? Malarz uwielbiał poprawiać swoje dzieła. Oznacza to tylko jedno - ta nasza, katowicka Pomarańczarka jest lepsza!
Młoda Polska w Muzeum Górnośląskim
Do Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu można przyjść na Kossaka. Ale można też dla odmiany zobaczyć coś ciekawego. „Obieranie ziemniaków” Włodzimierza Tetmajera pokazuje nam, że codzienna czynność może zrobić ogromne wrażenie. Artysta Młodej Polski był zafascynowany wsią jako ostoją polskiej tradycji. Zanim został malarzem, studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim, później uczył się sztuki w Krakowie, Wiedniu, Monachium i Paryżu. Jego ślub z chłopką Anną Mikołajczykówną wywołał skandal, ale ich dom w Bronowicach stał się ważnym ośrodkiem życia artystycznego. Tetmajer zainspirował Wyspiańskiego w stworzeniu postaci Gospodarza w „Weselu”. Malarz w swoich obrazach ukazywał codzienność i obyczaje chłopów. Jak właśnie w dziele „Obieranie ziemniaków” z 1895 roku, pełnym koloru i dramatyzmu.
Matka Boska w przestrzeni międzyplanetarnej
Sztuki nie trzeba szukać w muzeach i galeriach. Polichromie Jerzego Nowosielskiego w kościele Ducha Świętego w Tychach to jedne z najciekawszych przykładów współczesnej sztuki sakralnej - i sztuki w ogóle! Krakowski artysta inspirował się ikonografią bizantyjską, tworząc „kosmiczną wizję obecności Ducha Świętego”. Projekt był możliwy dzięki oryginalnej architekturze świątyni, autorstwa Stanisława Niemczyka. Kościół nawiązuje formą do biblijnego namiotu Mojżesza. Malowidła przedstawiają Chrystusa, proroków, apostołów i świętych, a najważniejsze miejsce zajmuje Matka Boska umieszczona za ołtarzem. Symbolika, kolorystyka i układ dzieł nawiązują do tradycji cerkiewnej. Nowosielski w mistrzowski sposób połączył duchowość z nowoczesną wizją przestrzeni sakralnej. Samo wejście do kościoła robi wrażenie, a wyobraźcie sobie mszę!
Dom, który wygląda jak pałac
Na koniec mamy dzieło sztuki architektonicznej! Pałac Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej to unikalny przykład socrealistycznej architektury w Polsce Ludowej, otwarty w 1958 roku. Historia rozpoczęła się w 1945 roku, gdy Aleksander Zawadzki, ówczesny wicepremier, zaproponował budowę placówki kulturalnej w Dąbrowie Górniczej. Projekt opracował architekt Zbigniew Rzepecki (ten sam, co m.in. Dom Powstańca w Katowicach czy restaurację „Parkowa” w WPKiW), a budowę rozpoczęto w 1951 roku. Budynek jest wyjątkowym przykładem socrealistycznej architektury w Polsce. Wyróżnia się monumentalnym rozmachem. Gmach zmieniał nazwę kilkukrotnie. Dom Kultury Zagłębia – z powodu swoich rozmiarów – szybko stał się „pałacem” wśród mieszkańców Dąbrowy Górniczej. W 1964 roku przekształcono go oficjalnie w Pałac Kultury Zagłębia. Później, w latach 90. zmieniono nazwę na Dąbrowski Pałac Kultury, ale od roku 2000 znów jest Pałacem Kultury Zagłębia, czyli popularnym „PKZ-etem”.
Budynek o kubaturze 60 tysięcy metrów sześciennych zbudowano z czerwonej cegły i piaskowca, a jego bryła jest klasycznym przykładem symetrii, charakterystycznej dla socrealizmu. Na elewacji widać bogate detale, w tym attyki i poddasze w kształcie korony, które nadają mu monumentalny, pompatyczny charakter. Wnętrza zachwycają ogromnymi halami wykończonymi marmurem, kolumnami i przestronnymi korytarzami, co podkreśla ideę dostępności sztuki dla mas. Zbigniew Rzepecki, mimo krytyki za niepraktyczne rozwiązania, stworzył budynek, który łączył historyczne nawiązania z nowoczesnym, socrealistycznym podejściem do architektury. Pałac od 1979 roku figuruje w rejestrze zabytków, stanowiąc symbol Dąbrowy Górniczej.
Oczywiście świetnej sztuki w regionie mamy sporo. Mamy nadzieję, że to krótkie zestawienie nakłoni was do poszukiwań innych ciekawych dzieł na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim. Szczęśliwego Światowego Dnia Sztuki!
