Szyb Krystyna w Bytomiu zmienia właściciela. I co dalej? Basen, ogród wertykalny czy... kolejka linowa?

Szyb Krystyna to jeden z symboli, który góruje nad Bytomiem. Basztowa wieża, która kształtem przypomina młot górniczy, powstała w 1929 roku, kiedy funkcjonowała w tym miejscu największa na kontynencie kopalnia węgla kamiennego - Hohenzollerngrube, po drugiej wojnie światowej przemianowana na KWK Szombierki.

O czym warto pamiętać, Krystyna nie zawsze była Krystyną. Na początku szyb nazwano na cześć ostatniego niemieckiego króla i cesarza - Wilhelma II Hohenzollerna.

Niezrealizowane pomysły. Basen na szczycie

W drugiej połowie lat 90. XX wieku rozpoczęto powolną likwidację KWK Szombierki. W kilka lat rozebrano zdecydowaną większość zabudowań. Ocalał wpisany do rejestru zabytków województwa śląskiego Szyb Krystyna, a także Szyb Ewa, który działa od dziś jako część Centralnego Zakładu Odwadniania Kopalń.

Od 2008 roku właścicielem terenu, na którym znajduje się Krystyna, jest Armada Development S.A. Firma snuła ambitne plany. Wokół miało powstać pole golfowe i nowe osiedle. Zorganizowano nawet konkurs na koncepcję zagospodarowania bytomskiego zabytku.

• GC Investment zaproponowało, aby zaadaptować wieżę na budynek biznesowo-konferencyjny z hotelem, restauracją, tarasem widokowym, biurami, salami konferencyjnymi etc. Jedną z atrakcji miała być... kolejka linowa.
• Pracowania JK Architekci wpadła z kolei na pomysł, aby stworzyć w tym miejscu kompleks Sister Towers. Krystynę miałoby otoczyć siedem 55-metrowych wież. Wewnątrz zaplanowano natomiast budowę przestrzeni konferencyjno-biurowej i... drugiego budynku.
• Bliźniaczkę obok Krystyny chciało postawić Konior Studio. Dwie wieże w tym projekcie miały stanowić centrum nowej dzielnicy Bytomia. Wewnątrz zabytkowego obiektu planowano wyeksponować stare koła wyciągowe, a także stworzyć przestrzeń muzealno-wystawienniczą. Z kolei wewnątrz nowego miał powstać hotel, basen, SPA etc.
• Adaptację Krystyny na centrum kulturowo-usługowe zaproponowała Medusa Group. Według projektantów z tego biura na samym szczycie powinien znaleźć się taras widokowy. Funkcje komunikacyjne chciano zmieścić w doklejonej do Krystyny szklanej konstrukcji. Wewnątrz zabytku centrum konferencyjne, basen, SPA i siłownia. Obok, w nowym dużym budynku, centrum usługowo-handlowe.

Uderzył jednak kryzys i z ambitnych planów nie udało się zrealizować nic lub niewiele. GC Investment, którego spółką córką była Armada Development, ogłosiło upadłość. Stworzono jedynie pole golfowe, choć nie pełnowymiarowe, a także wybudowano niewielką część planowanych domów. Tyle.

Ciekawostka. W 2015 roku projekt adaptacji Szybu Krystyna przygotowała absolwentka Politechniki Śląskiej Kinga Klietz. Podzieliła obiekt na funkcjonalne kondygnacje, gdzie mogłoby się znaleźć m.in. SPA, a także pokoje hotelowe i restauracja z tarasem widokowym.

Od tego czasu Szyb Krystyna stoi i popada w ruinę. Trafił nawet na licytację komorniczą, ale zainteresowany w ostatniej chwili się wycofał. Z kolei właściciel terenu deklaruje, że chętnie sprzeda go miastu. Za zabytek weźmie symboliczną złotówkę, ale co do gruntów musiałby dojść do porozumienia z samorządem. Ten jednak nie kwapi się do zakupu obiektu. Za tym, aby to Urząd Miejski w Bytomiu przejął symbol miasta, optują społecznicy. Wręczyli nawet prezydentowi Mariuszowi Wołoszowi figurkę Szybu Krystyna, która wydrukowali na drukarce 3D.

Szyb Krystyna. Stalowa konstrukcja i wertykalny ogród

Za sprawą architektów ze znanej bytomskiej pracowni Medusa Group (Rafała Dziedzica, Przemo Łukasika, Michała Sokołowskiego i Jana Wichrowskiego) w listopadzie 2022 roku ponownie zabiło serce Szybu Krystyna. Przygotowali oni instalację dźwiękowo-świetlną, aby zwrócić uwagę na ten wyjątkowy obiekt.

- Metaforyczny przekaz w formie bijącego serca Krystyny symbolizuje tlące się życie budynku. Jest to preludium do projektu, ma na celu zainteresowanie i zainicjowanie dalszych działań w szerokim kręgu osób, którym zależy na przetrwaniu i rewitalizacji obiektu - napisali autorzy na stronie sos-szybkrystyna.pl.

Architekcie z Medusa Group przygotowali także wizualizacje tego, jak w przyszłości mógłby wyglądać Szyb Krystyna. Ich wizja to nagi, stalowy szkielet z wertykalnym ogrodem.

- Idea rozbiórki ceglanych ścian osłonowych to dopełnienie wieloletniego procesu rabowania budynku i samoczynnej degradacji wynikającej z warunków atmosferycznych. Wertykalny ogród jest parafrazą zwycięstwa natury nad Szybem Krystyna, która przejmuje go wraz z otaczającym terenem, pokrywając je zielenią, skłaniając do refleksji nad przyszłością… - tłumaczą twórcy.

O Szybie Krystyna z Przemo Łukasikiem rozmawialiśmy już kilka miesięcy wcześniej w naszym cyklu „Musimy porozmawiać o Bytomiu”. Wówczas wspominał o szkielecie, który został wyeksponowany w projekcie.

- Wierzę, że Szyb Krystyna czeka na swój czas. Nawet jeśli czas skruszy elewację, to sercem szybu jest konstrukcja stalowa. Można sobie wyobrazić, że nie zostanie nic poza nią. Tylko ten charakterystyczny kształt górniczego młota wbitego w ziemię - powiedział Przemo Łukasik.

- To naprawdę bardzo nowoczesne i odważne podejście do konstrukcji szybu wyciągowego. Obok stoi Szyb Ewa, który jest standardem w tej dziedzinie, a projektanci Szybu Krystyna postanowili pójść inną drogą. Nie ma w tym jednak przypadku. Pamiętajmy, że KWK Szombierki była jedną z największych kopalni w całej Europie, choć dziś tego nie widać - podkreślił.

Szyb Krystyna sprzedany. Co dalej?

W piątek, 7 lipca 2023 roku, otrzymaliśmy informację, że syndyk masy upadłościowej sprzedał 20 hektarów terenu, należącego dawniej do Armada Development, a wraz z nim Szyb Krystyna. Nowy właściciel to Multi Polymers, czyli spółka, która działa w branży tworzyw sztucznych, specjalizując się w sprzedaży i produkcji granulatów.

- Cała transakcja została zrealizowana na mocy przepisów prawa upadłościowego, w trybie bezprzetargowym, za zgodą sądu. O tym, że doszło do sprzedaży dowiedzieliśmy się dopiero po zrealizowaniu transakcji, w której ze względu na formę prawną - nie mogliśmy uczestniczyć - poinformował Mariusz Wołosz, prezydent Bytomia.

Magistrat jest w kontakcie z inwestorem, który ma wkrótce przedstawić plany dotyczące Szybu Krystyna. Jak słyszymy w kuluarach, możliwości jest kilka. Niewykluczone, że obie strony będą starały się wspólnie znaleźć nową funkcjonalność dla zabytku. Pewne jest jedno, nowy właściciel w "prezencie" dostał spory katalog inspiracji do tego, co zrobić z zabytkiem.