Uzdrowiska trują zamiast leczyć. Czy Goczałkowice-Zdrój stracą swój status?

Zgodnie z przepisami status uzdrowiska przysługuje obszarowi, który spełnia łącznie pięć warunków, z czego dwa z nich to klimat o właściwościach leczniczych oraz odpowiednie wymagania w stosunku do środowiska.

W Polsce funkcjonuje 47 uzdrowisk, w tym 2 na terenie województwa śląskiego. Chodzi o Goczałkowice-Zdrój oraz Ustroń. Powietrze na Górnym Śląsku nie należy do najzdrowszych, mimo tego w naszym regionie w okresie 2018-2022 leczono kuracjuszy po przebytej chorobie COVID-19 oraz osoby z przewlekłymi chorobami układu oddechowego. Problemowi postanowiła przyjrzeć się Najwyższa Izba Kontroli.

Najwyższa Izba Kontroli: Ministerstwo Zdrowia zbagatelizowało problem zanieczyszczonego powietrza

Raport NIK-u wykazał, że niewłaściwie oceniano proces spełniania wymagań dotyczących jakości powietrza. Ministerstwo Zdrowia zbagatelizowało problem smogu, co mogło mieć negatywny wpływ na zdrowie kuracjuszy, zwłaszcza tych o podwyższonym ryzyku zachorowalności, m.in. dla osób z chorobami układu oddechowego lub krążenia, a także seniorów.

W badanym okresie (2015-2017) przekroczenia stężeń dobowych PM10 występowały w 11 z 12 uzdrowisk. W trzech uzdrowiskach (Goczałkowice-Zdrój, Swoszowice, Rabka-Zdrój) mieściły się one w przedziale od 189% do 334% dopuszczalnego poziomu.

W toku kontroli stwierdzono, że w przypadku dwóch uzdrowisk (Cieplice i Goczałkowice-Zdrój) gminy nie usunęły nieprawidłowości stwierdzonych przez Ministra Zdrowia w decyzjach z 2009 roku, kiedy przyznawano statusy uzdrowiskowe.

Mimo braku działań w wyznaczonych terminach, Minister Zdrowia – wbrew wymogom ustawy uzdrowiskowej – nie wystąpił do Rady Ministrów o pozbawienie Cieplic i Goczałkowic-Zdrój statusu uzdrowiska. To zaniechanie spowodowało, że w 2018 roku gminy uzdrowiskowe mogły starać się o potwierdzenie statusu uzdrowiska na kolejne 10 lat, mimo że wciąż nie spełniały wymagań jakości powietrza.

Absurdu całej sprawie dodaje fakt, że Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej przyjął własną, niezgodną ze stanem naukowym, definicję klimatu, która nie uwzględniała kwestii zanieczyszczenia powietrza. Rzecz jasna było to wbrew przepisom ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, jednak Ministerstwo Zdrowia nie zwróciło na to uwagi. Dyrektor departamentu lecznictwa, odpowiadając na pytania kontrolerów NIK w tej sprawie, tłumaczył, że "dla ministra zdrowia aspekt stanu sanitarnego powietrza w kontekście spełniania przez gminy uzdrowiskowe innych warunków ustawowych […] nie był podstawą do uznania, że są to nieprawidłowości".

Ministerstwo Zdrowia płaciło trującym uzdrowiskom za przyjmowanie kuracjuszy

Przepisy dotyczące nadawania statusu uzdrowisk stanowią jasno – przy ocenie klimatu należy brać pod uwagę jakość powietrza. Wydając pozytywne decyzje dla uzdrowisk niespełniających podstawowych wymagań, Ministerstwo Zdrowia łamało przepisy i narażało tysiące kuracjuszy na niebezpieczeństwo. NIK zauważa, że NFZ wciąż płaci za leczenie uzdrowiskowe w miejscach, gdzie powietrzem można się szybciej zatruć niż wyleczyć schorowane płuca.

Czy miasto może stracić status uzdrowiska?

Historia zna takie przypadki. Najbardziej znana jest sprawa Jastrzębia-Zdrój. Dziś stolica węgla koksowego, jednak od połowy XIX, aż do lat 90. XX wieku prężnie rozwijające się uzdrowisko z leczniczymi solanki jodowo-bromowymi.

W latach 50. XX wieku pod miejscowością odkryto znaczne zasoby węgla, co przekształciło miasto w silny okręg przemysłowy. Konsekwencje rozwoju gospodarczego zlikwidowały niewątpliwe walory kuracyjne. W 1994 zakłady uzdrowiskowe zostały zlikwidowane, jednak dopiero w roku 2007 miasto oficjalnie utraciło status uzdrowiska.