Przed 20 laty, w czasie pamiyntnyj styczniowyj ôfynsywy w 1945 r. kōmandyrowoł wojskami I Ukrajińskigo Frōntu, co wyzwolyły ślōnsko-zogłymbiowsko ziymia i uchrōniyły nasze miasta i industryjo przed zniszczyniym – pisała presa w styczniu 1965 roku, kej Koniew przibōł na Ślōnsk. Industryjo industryjōm, ale ślōnske miasta, ôsobliwie te po niymieckij strōnie granice, jak Gliwice, Zobrze i przede wszyskim Bytōm, niy unikły zniszczyń. Blank przeciwnie, dlo miast w niymieckij czynści Ślōnska przichōd Czerwōnyj Armije nojczyńścij sie rōwnoł apokalipsie. Keby ZSRR przegroł wojna, a wobec jego nojwyższych stopniym wojskowych kōmandyrōw przijōnło sie prawidła zapowiedzialności za zbrodnicze czyny jejich podwładnych podobne do tych, jake były użyte wobec licznych kōmandyrōw Wehrmachtu w Norymberdze i inkszych terminach wojynnych zbrodniorzōw, to Koniew by stanōł przed gyrichtym. Ale tak sie niy stało.

Legynda Koniewa

Po II światowyj wojnie Koniew, co sie norzoł we chwole zdobywcy Berlina (dzielōł ja po prowdzie z marszałkym Żukowym), kōntynuowoł karyjera we Czerwōnyj Armiji. A we swojich wojynnych spōmniyniach akuratnie przemilczoł niy ino ôkruciyństwa ôd swojich wojsk na Gōrnym Ślōnsku, ale tyż fakt, że ône niy wykōnały zodanio, jake przed niymi postawiōł. Ône miały ôbtoczyć i zniszczyć zgrupowanie niymieckich wojsk, co sie sam brōniyło. Koniew utrzimowoł, że ôd niego dywizyje przekludziyły na Ślōnsku spōsobny ôperacyjny manewr i cylowo niy dowarły piestrzynia ôkrōnżynio, żeby Niymcōm ôstawić drōga ôdwrotu. Po rzkōmu rozchodziyło sie ô to, by w tyn spōsōb uchrōnić gōrnoślōnsko industryjo przed zniszczyniym. Jednak dzisioj już wiymy, że prowda wyglōndała inakszyj. Zodaniym pancernych wojsk ôd Koniewa niy było wyciśniyńcie Niymcōw ze Gōrnoślōnskigo Industryjalnego Rejōnu, ale zawarcie ich tukej w wielkim kotle na muster stalingradzkigo. Skirz niymieckigo siylnego ôporu i szczyńśliwego kōntrataku Koniew tego zamiaru niy zrealizowoł. Siyły Wehrmachtu poradziyły sie wyrwać ze łapki, co sie nad niymi zatrzaskowała.

Zołganie

Ale we 1965 roku na Ślōnsku była ino jedna ôsoba, co ta prowda znała, a ta ôsoba to bōł... Iwan Koniew. To znaczy prowda ô fiasku prōby ôkrōnżynio niymieckich wojsk, bo ôsōb, co pamiyntały sowiecke wyskoki, były tysiōnce. Jednak żodyn niy ôdwożoł sie poruszać tego ôstatnigo tymatu publicznie. Durch tyż stroszała niyjedna ze rujin, co ôstawiyli po siebie wojocy ôd Koniewa (niykerych zniszczōnych ôd nich ôbiektōw, jak bp. ratuża w Bytōmiu, niy ôdbudowało sie zresztōm do dzisiej).

Ôficjalnie tōż Koniew bōł wynoszōny pod niebiosa za wyzwoliciela Ślōnska i Zogłymbio. A do tego za talyntnego kōmandyra. Tedy były wiece, przemowy, autografy i nowiydzki w werkach. A tyż we wyzwolanych (jak to sie prawiyło za PLR) miastach. Jak sie rozchodzi ô Bytōm, to „wyzwolanie” klarownie winnimy weznōńć we cudzysłōw.

Tekst Tomasza Borówki do przeczytania tutaj.