Autyzm - i co dalej?
To pytanie może zadawać sobie sporo osób, w tym rodziców. Jak placówki wspierają dzieci w spektrum? Co mogą zaoferować ich opiekunom? Jakie inicjatywy ma okazję podjąć lokalna społeczność, by autystykom żyło się trochę lepiej? O tych i powiązanych problemach opowiedziały nam psycholog Maria Kolmetz, pedagog szkolny Aleksandra Gołkowska i pedagog specjalny Anna Cupek z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego im. Jana Pawła II w Boruszowicach.
Świadomość autyzmu zdaje się być coraz większa. Jednocześnie wielu rodziców może nie rozpoznać problemu przejawiającego się w zachowaniu ich dzieci. Na co powinno się zwrócić szczególną uwagę?
Symptomy są różnorodne i specyficzne ze względu na to, że spektrum autyzmu nie jest chorobą, a całościowym zaburzeniem ogólnorozwojowym. Myśląc o spektrum, mówimy o triadzie zaburzeń autystycznych. Takimi osiowymi symptomami mogą być trudności w sferze emocjonalnej, społecznej oraz komunikacyjnej, jak np. trudności w nawiązywaniu prawidłowych relacji z członkami rodziny, rówieśnikami, często brak kontaktu wzrokowego podczas rozmowy, słabo rozwinięta mimika twarzy, opóźniony rozwój mowy, schematyczność działań w zabawie oraz potrzeba rutyny. Wśród charakterystycznych cech wymienić można trudności w rozumieniu uczuć innych, ale również w rozpoznawaniu swoich emocji, nazywaniu ich i poszukiwaniu sposobów na radzenie sobie z wieloma bodźcami płynącymi z otoczenia. Osoby w spektrum często przejawiają trudności w zakresie integracji sensorycznej - nadwrażliwość na zapachy, dźwięki, dotyk lub wręcz przeciwnie - pewnego rodzaju niedobodźcowanie i płynąca z tego potrzeba ciągłej stymulacji. Zauważmy również problemy z jedzeniem pod postacią wybiórczości pokarmowej. Należy podkreślić, że każde dziecko jest inne i rozwija się w różnym stopniu, więc wszelkiego rodzaju niepokojące objawy należy rozpatrywać indywidualnie i w porozumieniu ze specjalistą. Spektrum oznacza szereg różnorodnych, złożonych zachowań, dlatego każdy jest inny. Znamy osoby w spektrum autyzmu wysokofunkcjonujące, co oznacza, że pomimo, iż cierpią na zaburzenia ze spektrum, jednak relatywnie dobrze radzą sobie w codziennych sytuacjach i potrafią samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie.
Na jakie wsparcie mogą liczyć rodzice dzieci w spektrum autyzmu?
Przede wszystkim na rozmowę ze specjalistą, zrozumienie i wyjaśnienie sytuacji dziecka oraz wsparcie emocjonalne rodzica. Na każdym etapie pracy z dzieckiem rodzice mogą liczyć na bieżącą wymianę informacji i spostrzeżeń. Jeżeli chodzi o wsparcie dziecka, to specjaliści lub placówki szkolne, do których uczęszczają dzieci, proponują szereg zajęć rozwijających umiejętności radzenia sobie z trudnościami, rozwijania strategii społecznych i umiejętności uczenia się oraz rozwijania mocnych stron dziecka. Ważne jest również kreowanie sytuacji w przestrzeni szkolnej, gdzie każdy może osiągnąć sukces na miarę swoich możliwości.
Jak konkretnie placówki wspomagają uczniów z takimi właśnie potrzebami?
W naszej szkole uczniowie mogą korzystać z zajęć rewalidacyjnych, podczas których rozwijają kompetencje emocjonalno-społeczne, terapii Integracji Sensorycznej, terapii uwago-słuchowej metodą A. Tomatisa, terapii Biofeedback, zajęć logopedycznych oraz wszelkiego rodzaju zajęć specjalistycznych, jak np. zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, podczas których rozwijają umiejętności szkolne, techniki uczenia się, pracują nad kompensacją deficytów i wzmacnianiem mocnych stron. W naszej szkole prężnie tworzymy i realizujemy liczne innowacje pedagogiczne, z uwzględnieniem dzieci ze specjalnymi potrzebami, w tym spektrum autyzmu, jak np. Poznaje świat po swojemu, Z Tomatisem mówię lepiej, Emocje w kropce czy Krótka przerwa na relacje. Innowacje pomagają rozwijać określone kompetencje, uczą jak prawidłowo nawiązywać przyjaźnie, jak radzić sobie z emocjami oraz wprowadzają w świat dziecka nauczanie polisensoryczne, czyli wykorzystanie doświadczania świata przez zmysły. Co więcej, nauczyciele wszystkich przedmiotów dostosowują metody i formy pracy do indywidualnych potrzeb ucznia. Uwzględniają szczególne warunki nauczania wynikające z orzeczeń. Zarówno uczniowie, jak i rodzice, w razie potrzeby mogą liczyć na wsparcie specjalistów, którzy pozostają z nimi w stałym kontakcie.
Co jeżeli problem autyzmu uda się rozpoznać już w dorosłym życiu? Czy warto się wtedy zdiagnozować? Co może to zmienić na przykład dla wysokofunkcjonującego autystyka?
Oczywiście, że warto diagnozować na każdym etapie życia. Przede wszystkim dlatego, że taka diagnoza daje komfort psychiczny samego autystyka, jak i otoczenia, ze względu na zrozumienie dotychczasowych zachowań. Diagnoza zawsze jest uwalniająca. Człowiek rozumie, skąd się biorą jego trudności, jak może sobie z nimi radzić, daje mu to narzędzia do radzenia sobie z trudnościami i podnosi poczucie własnej wartości. Wpływa na lepsze funkcjonowanie w społeczeństwie, pokonywanie barier i oporów, które wcześniej istniały.
Jakie rozwiązania w przestrzeni publicznej mogłyby realnie ułatwić codzienność osób w spektrum?
Jeżeli chodzi o przestrzeń szkolną, z całą pewnością inicjatywy wspomagające funkcjonowanie dzieci ze spektrum, jak np. przerwy bez dzwonków, wcześniejsze uprzedzanie o zmianach, wprowadzenie planów aktywności ułatwiających przewidywanie tego co będzie się działo. Dobrym rozwiązaniem są również słuchawki wygłuszające, z których uczeń może skorzystać w chwilach, gdy czuję się przebodźcowany. W naszej przestrzeni szkolnej znajduje się również mały gabinet, w którym uczeń może odpocząć od nadmiaru dźwięków, posiedzieć w ciszy w specjalnym namiocie lub skorzystać z profitów, jakie niesie terapią światłem z użyciem kolumny wodnej, projektorów czy wężów świetlnych Led. To daje poczucie komfortu w przestrzeni, gdzie uczeń funkcjonuje przez większość dnia.
Obecnie możemy zauważyć pewnego rodzaju zainteresowanie tematem (ciche godziny w centrum handlowym, wytyczne w pociągach, marsze na rzecz świadomości autyzmu). Czy takie inicjatywy są przydatne? A może warto byłoby przygotować coś innego?
Na pewno rozwiązania typu ciche godziny w przestrzeni handlowej, kąciki wyciszeń, czy organizowanie dni świadomości autyzmu, podnosi świadomość ogółu społeczeństwa , buduje otwartość na potrzeby osób ze spektrum autyzmu, co widzimy na przykładzie uczniów naszej szkoły, organizując co roku takie dni. U naszych podopiecznych rozwija to wrażliwość i empatię oraz otwartość na potrzeby innych od najmłodszych lat.
Śląsk na niebiesko
Akcje na rzecz uświadamiania tematu autyzmu dzieją się nie tylko w przestrzeni szkolnej. Już w najbliższą sobotę, 12 kwietnia, tematyczny spacer organizuje Środowiskowy Dom Samopomocy w Tarnowskich Górach razem z Nordicus Strzybnica i SP nr 13. Wstęp jest wolny, uczestnicy powinni mieć z sobą coś niebieskiego. Natomiast 2 kwietnia w oknach ratusza w Tarnowskich Górach rozbłysł błękit.
W Piekarach Śląskich odbędzie się Bieg Świadomości Autyzmu. Wydarzenie cieszyło się takim zainteresowaniem, że wszystkie 300 miejsc zostało już zajętych. Jak czytamy w regulaminie, celem imprezy jest m.in. "zwiększenie świadomości społecznej na temat autyzmu oraz zwrócenie uwagi na potrzebę większej empatii i tolerancji dla odmiennych możliwości i potrzeb osób ze spektrum autyzmu".
Z kolei 5 kwietnia w Gliwicach Fundacja Sawanci zorganizowała piknik dla mieszkańców. Odbył się przy SP nr 6. To w ramach 4. Gliwickich Obchodów Dnia Świadomości Autyzmu. Na gości czekały liczne atrakcje. Do tego także zbiórka na rzecz turnusów rehabilitacyjnych dla dzieci w spektrum autyzmu oraz otwarcie szkoły podstawowej dla uczniów wymagających indywidualnego podejścia i szczególnej opieki.
Może Cię zainteresować:
Jak zadbać o zdrowie psychiczne najmłodszych? Tak to robią w ZSP w Boruszowicach!
Może Cię zainteresować:
