W odwołaniu do ministra kultury władze Parku Śląskiego, za pośrednictwem kancelarii prawnej BBP Legal, zarzucają Śląskiemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków m.in, że decyzja o wpisie budynku dawnej restauracji „Parkowa” do rejestru zabytków została podjęta z naruszeniem przepisów Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, poprzez błędne ustalenie stanu faktycznego.
Władze Parku Śląskiego: „Parkowa” to nie zabytek. Konserwator zabytków: „Parkowa” to zabytek
W Parku Śląskim uważają m.in. że „całkowicie dowolnie” oceniono materiał dowodowy i pominięto okoliczności świadczące o tym, że budynek nie spełnia przesłanek uznania go za zabytek, bo był wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany, a jego pierwotna substancja jest nieczytelna i nie odznacza się wysokim stopniem autentyczności. Wskazują, że dawna „Parkowa” została obudowana elementami z przełomu lat 90. i 2000. „przez co faktycznie nie może być mowy o istnieniu obiektu nadającego się do uznania za zabytek”.
Argument o tym, że budynek dawnej „Parkowej” nie powinien być uznany za zabytek, bo został przekształcony, jest powtarzany przez zarządzających Parkiem Śląskim od kilku lat. W ponownej decyzji o jego wpisaniu do rejestru (z 8 listopada 2024 r.) odniósł się do tego Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków. Czytamy tam m.in., że budynek nadal posiada „walory artystyczne i architektoniczne, gdyż bez zmian zachowała się całość oryginalnej żelbetowej konstrukcji słupowo-ryglowej budynku, będąca nośnikiem tych wartości. Determinuje ona kształt budynku restauracyjnego z tarasami, jego zasadniczą strukturę wewnętrzną oraz artykulację elewacji. Zachowała się także konstrukcja dachów i stropów budynku”.
Dodano, że „dobudowane w latach 90. segmenty i obudówki, nie są konstrukcyjnie przewiązane z oryginalną strukturą pawilonu, co daje możliwość ich rozbiórki bez uszczerbku dla historycznej substancji pawilonu”. Co oznacza, że „dokonane przekształcenia są odwracalne i nie degradują wartości zabytkowych obiektu w takim stopniu, by utracił on całkowicie swoje walory artystyczne, historyczne, architektoniczne i naukowe”.
Sprawa „Parkowej” ponownie trafi do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Władze Parku Śląskiego, w odwołaniu od decyzji z 8 listopada 2024 r., wnoszą do ministra kultury o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i umorzenie postępowania ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia. Jak tłumaczy Michał Bulsa z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach umorzenie postępowania nie wchodzi w grę. - Umorzyć postępowanie można tylko wtedy, gdy nie ma przedmiotu postępowania. Spłonął lub został rozebrany – zaznacza Bulsa. Minister może więc podtrzymać decyzję lub po raz kolejny skierować ją do ponownego rozpatrzenia, a to może potrwać nawet rok.
Przypomnijmy, że dawna restauracja „Parkowa” ostatnio funkcjonowała jako „Marysin Dwór”. W 2020 r. rozwiązano umowę z dzierżawcą i budynek wrócił w administrację Parku Śląskiego, który jest właścicielem obiektu. W połowie 2022 r. w Parku Śląskim podjęto decyzję o wyburzeniu „Parkowej”. Władze parku planowały w jej miejscu wybudować Centrum Bioróżnorodności, którego bryła nawiązywać do historycznej bryły dawnej restauracji.
W lipcu 2022 r. Park Śląski uzyskał zgodę na rozbiórkę „Parkowej”. Wydał ją Wydział Architektury Urzędu Miasta Chorzów. Później jednak zawnioskował do Parku Śląskiego o wstrzymanie prac, bo budynek jest w Gminnej Ewidencji Zabytków. Do sprawy włączył się także Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków, który w maju 2023 r. wydał decyzję o wpisaniu dawnej „Parkowej” do rejestru zabytków województwa śląskiego.
Od tej decyzji odwołały się władze Parku Śląskiego, a minister kultury (po 10 miesiącach – w marcu 2024 r.) skierował ją do ponownego rozpatrzenia. W listopadzie 2024 r. wojewódzki konserwator zabytków ponownie podjął decyzję o wpisaniu budynku dawnej restauracji „Parkowa” do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego (nie zdecydował jednak o wpisaniu do rejestru najbliższego otoczenia budynku, co było w decyzji z maja 2023 r.). Jak już wiadomo - od tej decyzji władze Parku Śląskiego ponownie się odwołały. Jeżeli sprawa trafi do ponownego rozpatrzenia, a konserwator wojewódzki podtrzyma swoją decyzję, to park znów się może odwołać. I tak w kółko.
„Parkowa” miała być „Centralną”
Restauracja „Parkowa” w ówczesnym Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku została oddana do użytku w 1964 roku. Podobnie jak w przypadku hali wystawowej Kapelusz, był to jednak o wiele skromniejszy projekt do pierwotnie planowanego. Wcześniej zaprojektowano o wiele większą restaurację, która miała nosić nazwę „Centralna”. Projekt opracowany przez Stanisława Bieńkuńskiego w 1955 r. zakładał, że będzie to socrealistyczny dwukondygnacyjny budynek, a w nim część restauracyjna złożona z dwóch sal na 500 osób, kawiarnia na 300 osób, bar samoobsługowy na 200 osób i cześć otwarta na 1500 osób.
Z budowy centralnego obiektu gastronomicznego o tak dużej kubaturze jednak zrezygnowano, a przygotowanie nowego projektu powierzono w 1962 r. znanemu architektowi Zbigniewowi Rzepeckiemu (we współpracy z H. Kubiną, pod kierunkiem arch. inż. Jerzego Gottfrieda), który zaprojektował tak znane obiekty, jak modernistyczny Dom Powstańca w Katowicach i socrealistyczny Pałac Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej. Powstał budynek restauracji w formie modernistycznego, dwukondygnacyjnego pawilonu o żelbetowej konstrukcji. Trzy razy mniejszy niż pierwotnie zakładano.
- Jego górna kondygnacja została w znacznej części przepruta dużymi prostokątnymi oknami. Najważniejszym akcentem był olbrzymi taras, przebiegający wzdłuż bocznych elewacji, z dwoma „mostkami kapitańskimi” wychodzącymi przed fasadę. Jego występy utworzyły podcienia, pod którymi ustawiono stoliki. Przy bocznej elewacji wykonano łamane schody osłonięte żelbetowymi „parasolami” o zróżnicowanych wysokościach. Podobne ustawiono na tarasach – opisuje Aneta Borowik w publikacji „Park Śląski w Chorzowie. Projekty i realizacje z lat 1950—1989”.
W latach 1997-1999, przejęty przez prywatnych właścicieli budynek, został rozbudowany i przebudowany (powstały tam restauracje „Fiesta” i „Brasiliana”). Do pawilonu dostawiono jednopiętrowe dobudówki, zadaszono i obudowano tarasy od strony południowej i zewnętrzne schody od strony zachodniej, a schody przy wschodnim tarasie rozebrano. Wraz z tym zlikwidowane zostały żelbetowe parasole na schodach. Przekształcono również układ wnętrz na obu kondygnacjach. Gdy funkcjonowała tam restauracja „Marysin Dwór”, częściowo zmieniono zewnętrzną elewację.
