Walentynki, czyli święto zakochanych. Gdzie na Śląsku są relikwie świętego Walentego?

Być może przy okazaniu miłości pomocna była pieśniczka, jak np. ta:

Dzióbka dej,
dzióbka dej
Moja roztomiła, moja roztomiła,
Bo jak dzióbka nie dostana
Zrobia jo se w sercu rana

Zachęcam do poszukania tekstu całego utworu, bo warto.

Nie wszyscy wiedzą, że nowożytne zwyczaje związane z walentynkami rozpoczęły się w latach 40. XIX wieku w Stanach Zjednoczonych. Jednak swój początek ma to święto w czasach starożytnego Rzymu, czyli w okresie pogańskim. W tym dniu czczono Junonę (rzymską boginię miłosnych doznań) oraz Fauna (boga przyrody).

Później pojawił się patron tego święta – Walenty. Jest z nim jednak pewien problem, bowiem do miana opiekuna zakochanych pretendują aż trzej o tym imieniu.

Zatłukli go Rzymianie, zostawił serduszko

Jeden żył za panowania cesarza Klaudiusza Gockiego, gdy Rzym był uwikłany w krwawe i niepopularne wojny, co powodowało, że mężczyźni nie chcieli wstępować do wojska. Cesarz uznał, że powodem takiego postępowania była ich niechęć do opuszczania swoich narzeczonych i żon. Dlatego odwołał wszystkie planowane zaręczyny i śluby. Wtedy Walenty pomagał parom, które pobierały się potajemnie. Został jednak przyłapany i skazany na śmierć. Bito go, aż skonał, po czym odcięto mu głowę. Było to 14 lutego 269 lub 270 roku. Przed wykonaniem wyroku przebywał w więzieniu i zaprzyjaźnił się z córką strażnika, która go odwiedzała i podnosiła na duchu, a legenda głosi, że Walenty wyleczył dziewczynę ze ślepoty. Jej to na pożegnanie zostawił wiadomość w formie serca, z napisem: „Od twojego Walentego”. Jego ciało pochowano na Via Flaminia 14 lutego i dlatego od VIII wieku mamy Dzień Świętego Walentego, no i walentynki.

Wyrozumiały biskup

Z czasem postać kapłana Walentego zmieszała się z innym świętym męczennikiem noszącym to samo imię. Niektórzy badacze twierdzą jednak, że tak naprawdę chodzi o tę samą osobę. Otóż w 197 r. został on biskupem miasta Terni w Umbrii. Znany był z tego, że jako pierwszy pobłogosławił związek małżeński między poganinem i chrześcijanką. Wysyłał też do swych wiernych listy o miłości do Chrystusa. Zginął w Rzymie w 273 r., gdyż nie chciał zaprzestać nawracania pogan. Dziś to właśnie on jest bardziej znany i to do jego grobu w katedrze w Terni ściągają pielgrzymi. Na srebrnym relikwiarzu kryjącym jego szczątki znajduje się napis: „Święty Walenty, patron miłości”. Nieraz też mówi się o św. Walentym jako patronie epileptyków. Faktycznie jednak chodzi tu o trzeciego świętego noszącego to imię. Żył on w V w. w Recji (dzisiejsze pogranicze niemiecko-austriacko-szwajcarskie) i przypisywano mu moc uzdrawiania z tej właśnie choroby.

Relikwie także na Śląsku

W Polsce relikwie św. Walentego są w Krakowie, Poznaniu, Chełmnie, Lublinie, Rudach, Bieruniu i na Jasnej Górze. Mieszkańcom Śląska szczególnie polecam niedaleki Bieruń (tu jest sanktuarium św. Walentego w przepięknym, małym, drewnianym kościółku). Autentyczność znajdujących się tam relikwii świętego stwierdza dokument z 28 lutego 1961 r. Od tego czasu, co roku 14 lutego, rzesze wiernych na kolanach przechodzą wokół ołtarza głównego i całują te relikwie. Zachęcam też do wybrania się do pocysterskiego opactwa w Rudach, gdzie eksponowane są relikwie, można odbyć też spacer po parku, zwiedzić zabytkowe obiekty oraz odpocząć przy kawie czy herbacie.

Miłość, przyjaźń i hajże do winnicy

W Polsce w walentynki zakochani obdarowują się symboliczną „walentynką” i radośnie spędzają z sobą czas, lecz w innych krajach jest różnie. Przed laty miałem okazję spędzić walentynki w Meksyku. Dla Meksykanów to dzień miłości i przyjaźni, wyrażania uczucia nie tylko sympatii, a także rodzinie i znajomym. Obdarowują się upominkami, a w miastach robi się niezwykle kolorowo, dominuje czerwień. Na ulicach można kupić balony, a popularne są w kształcie serduszek. ą kartki z wierszykami miłosnymi, bukiety kwiatów, a głównie róże, które są symbolem miłości. Uwagę zwracają przeróżne różane kompozycje. Niektórzy wyprawiają przyjęcia, by celebrować ten dzień ze znajomymi. Walentynki są tam znane jako Dzień Miłości i Przyjaźni.

W Japonii zaś walentynki obchodzone są dwa razy: 14 lutego i 14 marca, jako White Day (Biały Dzień). W lutym to kobiety dają czekoladki mężczyznom. W marcu mężczyźni odwdzięczają się kobietom, lecz ich prezent powinien być dwa lub trzykrotnie droższy od prezentu, który oni dostali w lutym.

W Korei Południowej każdy 14 dzień miesiąca jest dniem poświęconym miłości. W walentynki podobnie jak w Japonii to kobiety wręczają swoim mężczyznom podarki. Z kolei 14 marca czekają, aż ich ukochani odpłacą się im również jakimś prezentem. Jeśli jednak to się nie stanie, to Koreanki jedzą czarny makaron, symbolizujący samotne życie singla.

Ciekawie walentynki obchodzą Żydzi. To, rozpoczynane po zachodzie słońca, święto Tu be Aw, które wypada w okolicach lipca i sierpnia. Pochodzenie tego święta sięga czasów biblijnych i nawiązuje do tradycji miłości pomiędzy mężem i żoną oraz między Bogiem i narodem Izraela. Ale odwołuje się również do starożytnych kultur łączących pełnię księżyca z miłością, płodnością. W tym dniu organizuje się święta winnic, więc przy winie odbywają się spotkania dla kobiet i mężczyzn poszukujących swojej drugiej połówki. Licznie organizowane są wieczorki muzyczne, taneczne i różne inne atrakcje dla zakochanych. Współcześnie w Izraelu jest to tradycyjny dzień ślubów, oświadczyn i romantycznych randek.

W Danii i Norwegii 14 lutego kobiety otrzymują anonimowe listy z miłosnymi wierszami. Chociaż liściki nie są podpisane, to mężczyźni starają się jakoś naprowadzić swoje ukochane na właściwy trop i na końcu kartki umieszczają tyle kropek, ile liter ma ich imię. Jeśli dziewczynie uda się odgadnąć, kim jest jej adorator, w Wielkanoc dostanie od niego jajko, a jeśli nie, to ona będzie musiała go obdarować pisanką.

W Estonii oraz Finlandii 14 lutego to nie święto miłości, ale przyjaźni, wszak podobno miłość czasem się kończy, a przyjaźń zazwyczaj trwa dłużej, dlatego Estończycy w walentynki obdarowują swoich przyjaciół, a nie ukochanych.

W Słowenii walentynki to pierwszy dzień, kiedy idzie się pracować w polu lub w winnicach. Słoweńcy wierzą również, że właśnie tego dnia ptaki łączą się w pary. Żeby jednak zobaczyć to na własne oczy, trzeba wyjść w pole na bosaka (nawet jeśli na dworze panuje mróz i jest śnieg). Ułatwieniem dla zakochanych jest to, że Święto Miłości obchodzi się kiedy indziej: 22 lutego, 12 marca lub 13 czerwca, w dzień św. Antoniego (także patrona miłości).

Magia, modlitwa i świnka

Walijczycy święto miłości obchodzą wcześniej niż wszyscy, bo już 25 stycznia, czyli w dzień św. Dwynwen – patronki kochanków, tego dnia wręczają swoim ukochanym piękne drewniane, rzeźbione łyżki, które najczęściej są ozdobione miłosnymi symbolami.

Inaczej jest we Francji, gdzie w walentynki samotne kobiety spotykają się wieczorem i w radosnej atmosferze palą zdjęcia tych mężczyzn, którzy je odrzucili, ale idea tradycyjnych walentynek i tu przenika.

Natomiast w Chinach poszukujący miłości udają się 14 lutego do świątyni i proszą figurkę swata, aby pomógł im znaleźć osobę, w której się zakochają.

W Niemczech symbolem dobrobytu, ale także pożądania jest świnka i to ona, obok serduszek, pojawia się na wręczanych kartkach walentynkowych, ale też przy innych okazjach z życzeniem szczęścia.

Z kolei w Brazylii (12 czerwca) podczas walentynek single urządzają sobie wróżby, np. wrzucają do kapelusza karteczki z imionami, a następnie jedną z nich losują. Wierzą, że ich przyszły małżonek będzie nosił takie imię, jakie pojawiło się na wyciągniętym przez nich skrawku papieru.

We Włoszech zakochani (14 lutego) udają się do bazyliki Santa Maria in Cosmedin, gdzie znajduje się czaszka św. Walentego i tam modlą się przed relikwią, prosząc lub dziękując za znalezioną miłość.

Natomiast Kolumbijczycy zebrani w grupki losują między sobą imię jednej osoby i to właśnie dla niej przygotowują niespodziankę z okazji Dnia Miłości i Przyjaźni (we wrześniu).

Na Dominikanie święto spędza się w gronie najbliższych znajomych. Często ludzie przebierają się na różowo lub czerwono wspólnie tańcząc, śpiewając, bawiąc się i wymieniają się „cariñitos”, czyli prezentami miłości, którymi można dzielić się między parami, rodzinami i przyjaciółmi. W Republice Dominikańskiej ten dzień przypada 14 lutego, jak w Stanach Zjednoczonych. Tam dzień ten jest obchodzony nie tylko przez pary, ale także przez rodziny i grupy znajomych. W szkołach odbywają się różne wydarzenia związane z Dniem Walentynek. W szkole podstawowej dzieci przygotowują kartki walentynkowe dla swoich kolegów i koleżanek z klasy, a także dla nauczycieli. Natomiast w szkołach średnich znajdziemy stoiska z różami, które można kupić dla swoich znajomych czy nauczycieli, a także pocztę walentynkową, za pomocą której można wysłać kartki czy listy.

W Hiszpanii tego dnia (14 lutego, ale w Katalonii 23 kwietnia) oferuje się wiele urokliwych miejsc, gdzie zakochani mogą świętować. Jednak pary bardziej niż kwiaty i słodycze cieszą praktyczne prezenty, jak np. sprzęt AGD i RTV.

Zauważmy jeszcze, że Polsce mamy także nasze walentynki, a przynajmniej święto zbliżone do tego dnia. To Noc Kupały - rodzima alternatywa walentynek. Święto to swoje początki ma w pogańskiej kulturze Słowian i obchodzone jest w równonoc wiosenną, pełną magicznych obrzędów. Noc ta była radosnym powitaniem wiosny oraz prośbą o zesłanie płodności na ziemię i jej mieszkańców, a teraz jest okazją do zabawy i miłosnych wyznań.

Wracając zaś do walentynek: pamiętajmy, że nie tyle ustalone zwyczajem karteczki, serduszka, kwiatki czy słodycze są okazaniem uczuć, lecz uśmiech, serdeczność, lub po prostu własna inwencja z radości bycia razem…