Na początku był Ośrodek Propagandy Górnictwa
Początki turystyki industrialnej w Zabrzu to Ośrodek Propagandy Górnictwa i otwarta w 1965 roku pierwsza podziemna trasa turystyczna utworzona na Polu Zachodnim kopalni „Zabrze”. Miała spełniać rolę propagandową i zachęcać młodych ludzi do podjęcia pracy w górnictwie. Podziemna atrakcja była nazywana „czarną Wieliczką”.
Trasa, w ramach której pokazywano m.in. zmechanizowaną ścianę wydobywczą, położona była na poziomie 503 m, dokąd zwiedzający byli opuszczani szolą górniczą w szybie Carnall. Trasą zarządzał Międzyzakładowy Górniczy Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno–Krajoznawczego (MGO PTTK) przy Zabrzańskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego w Zabrzu i dlatego popularnie nazywano ją ścianą propagandową górnictwa lub ścianą PTTK. Co roku odwiedzało ją ponad 10 tys. zwiedzających. Z powodu problemów z utrzymaniem sieci podziemnych wyrobisk kopalnia zaprzestała działalności turystycznej w 1979 r.
W połowie lat 80. XX wieku przy kopalni „Zabrze – Bielszowice” utworzono sztolnię szkoleniowo-propagandową, którą połączono ze starymi wyrobiskami dawnej kopalni „Królowa Luiza”. Z kolei od 1982 roku można było także zwiedzać kopalnię „Guido”, wtedy jeszcze jako kopalnię doświadczalną, w której na poziomie 170 został utworzony Skansen Górniczy Guido. Sam Ośrodek Propagandy Górnictwa przekształcono z kolei ostatecznie w Muzeum Górnictwa Węglowego.
- Tak naprawdę cały proces związany z turystyką industrialną w Zabrzu nabrał tempa w roku 2007. Oddano wtedy do zwiedzania, jako instytucję kultury, Zabytkową Kopalnię Guido. Miasto podjęło też plan rewitalizacji Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej. Od tego momentu to rzeczywiście ruszyło – mówi Bartłomiej Szewczyk, dyrektor Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
Największy taki kompleks na świecie
Dziś to duży industrialny kompleks turystyczny, zarządzany przez Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. W jego skład wchodzą: Kopalnia Guido, z trzema poziomami tras turystycznych; Sztolnia Królowa Luiza, z Główną Kluczową Sztolnią Dziedziczną, podziemiami, kompleksem przy szybie Carnall z parkiem 12C i Wieża Ciśnień – Carboneum.
- To jest duży kompleks, który ma co pokazać i, jeżeli chodzi o podziemia górnicze, największy tego typu na świecie. Naszych obiektów nie da się porównać do innych zabytków industrialnych, bo nigdzie w Europie nie zachowały się podziemia górnictwa węglowego w takiej skali jak to jest w Zabrzu. Obecnie mamy w Kopalni Guido i Sztolni Królowa Luiza ponad 10 km tras turystycznych w oryginalnych wyrobiskach górniczych. To wszystko są historyczne przestrzenie, z historycznym wyposażeniem – podkreśla Bartłomiej Szewczyk.
Blisko pół miliona osób odwiedziło Muzeum Górnictwa Węglowego w 2024 roku
W 2024 r. podziemne trasy Muzeum Górnictwa Węglowego odwiedziło prawie 280 tys. osób. Doliczając do tego osoby, które wzięły udział w różnych wydarzeniach organizowanych na powierzchni to w sumie około 470 tys.
- Co roku ta liczba nam się zwiększa, turystów jest coraz więcej. Plany mamy ambitne, bo dążymy do miliona turystów – 500 tys. w podziemiach i 500 tys. na powierzchni – mówi Justyna Dropik, przewodniczka i specjalistka ds. edukacji w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
W muzeum polecają wcześniejszą rezerwację biletów na zwiedzanie Kopalni Guido czy Sztolni Królowa Luiza. W weekendy czy podczas wakacji przychodząc „z ulicy” można się bowiem odbić od kasy, bo nie będzie już wolnych miejsc. A muzeum w osiągnięciu liczby miliona turystów rocznie mono kibicuje prezydentka Zabrza, Agnieszka Rupniewska.
- Będę się z tego bardzo cieszyć, ale najbardziej jeśli okaże się, że ci turyści przyjeżdżają nie tylko do Muzeum Górnictwa Węglowego, ale również do Zabrza. Jeśli nasza lokalna gastronomia, nasz lokalny biznes poczuje to, że tych turystów jest tutaj więcej, to uważam, że również mieszkańcy będą z tego zadowoleni, bo i my jako miasto odczujemy to realnie w naszym budżecie. Jako miasto musimy dogonić to, co muzeum już wykonało. Musimy stworzyć przestrzeń, w której zarówno mieszkańcy, jak i turyści będą się czuli dobrze. Tak, by turyści chcieli tutaj spędzać czas i zostawiać swoje pieniądze – podkreśla prezydentka Zabrza.
Muzeum Górnictwa Węglowego jest wspólną instytucją kultury samorządów miasta Zabrze i województwa śląskiego. Docelowo ma być zarządzane tylko przez samorząd województwa (choć miasto ma pozostawić sobie jakiś symboliczny udział). Wkrótce ma zostać podpisana umowa w tej sprawie. - Przejście pod województwo dam nam duży impuls do rozwoju i nowe możliwości funkcjonowania ponadlokalnego, w skali co najmniej regionalnej. W związku z problemami finansowymi, jakie ma miasto, został wypracowany dobry dla nas wariant, bo problemy jakie ma miasto, nie będą rozwiązywane kosztem muzeum – podkreśla Bartłomiej Szewczyk, dyrektor Muzeum Górnictwa Węglowego.
