Zapomnijcie o kopalni srebra i sztolni! Zabytki UNESCO w Tarnowskich Górach, jakich nie znacie

Urszula Ważna

02/03/2025 - 06:00

Odkąd w 2017 roku obiekty ze Srebrnego Miasta (i nie tylko) trafiły na prestiżową listę, nie przestaje być o nich głośno. Najłatwiej promować te najbardziej atrakcyjne dla turystów zabytki Tarnowskich Gór. Dlatego też niektórzy mogą się zdziwić, że wpis obejmuje prawie... 30 miejsc. Czas poznać je trochę bardziej.

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej

Tarnogórskie UNESCO nie takie oczywiste

Kiedy zapytamy o największe atrakcje w mieście, wśród pięciu najczęściej wymienianych mogłaby się znaleźć Zabytkowa Kopalnia Srebra czy Sztolnia Czarnego Pstrąga. Trudno się dziwić. Obiekty zostały bardzo dobrze przygotowane do obsługi ruchu turystycznego. Opiekujące się nimi Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej dokłada wielu starań, by promować oba miejsca. Oprócz zwiedzania, zaprasza także na dodatkowe wydarzenia jak Industriada czy Święto Pary. W sztolni można nie tylko pływać łódką, ale także wpław czy morsować.

Ktoś bardziej zainteresowany mógłby jeszcze wspomnieć o hałdzie popłuczkowej. Charakterystyczne wzniesienie góruje nad południowym krańcem miasta jako pamiątką po dawnej działalności przemysłowej. Dziś pełni rolę ciekawego punktu widokowego, skąd roztacza się widok na Tarnowskie Góry. To wszystko już jednak wiadomo...

Gdzie te kilkadziesiąt innych miejsc? We wpisie widnieje nazwa brzmiąca "Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach". W skład dobra wchodzą atrybuty, które kojarzą się z górnictwem, ale też takie, które w ogóle nie przywodzą go na myśl. Obejmuje zarówno szyby oraz sztolnie, jak i park czy rezerwat.

Znaczna większość dobra objętego wnioskiem znajduje się pod ziemią, natomiast pozostała część uwzględnia również obiekty naziemne, ściśle powiązane z podziemiami (...). Zachowana sieć wyrobisk wydobywczych jest prawnie chroniona ze względu na jej wartości kulturowe i przyrodnicze. Gospodarka wodna wykazuje z kolei pewną ciągłość – pod względem naturalnego odprowadzania wód za pomocą systemu sztolni oraz systemu pobierania wody do celów użytkowych - informuje Urząd Miasta Tarnowskie Góry.

Do parku zamiast do kopalni

W poszukiwaniu zabytków UNESCO niekoniecznie trzeba schodzić pod ziemię. Niekoniecznie trzeba też jechać do Tarnowskich Gór. Choć większość atrybutów znajdziemy właśnie tam, mogą się nimi pochwalić także sąsiednie Zbrosławice czy Bytom. W pierwszym przypadku mowa o "Bramie Gwarków" czyli Portalu wylotu Głębokiej Sztolni Fryderyk. Napotkamy go w pobliżu ul. Wolności. Obiekt znajduje się na terenie Doliny Dramy, terenu sprzyjającemu spacerom.

Pierwszy zbudowany odcinek Głębokiej Sztolni Fryderyk to 4568 metrów chodnika między szybem Staszic a portalem. Z jego otworu wypływało w czasie działania kopalni Fryderyk do 50 000 metrów sześciennych wody na dobę. Portal, zwany czasem współcześnie "Bramą Gwarków", jest przykładem pruskiej neoklasycznej architektury stosowanej dla tego typu budowli górniczych - podaje Urząd Miasta Tarnowskie Góry.

Co dalej? Kolejnym miejscem, tym razem na granicy Tarnowskich Gór i Bytomia jest Krajobraz pogórniczy Srebrnej Góry. Działalność przemysłową prowadzono tam w średniowieczu oraz renesansie, a także od XIX wieku. Pozostałością po tym jest charakterystyczna rzeźba terenu. Obecnie Srebrna Góra kojarzona jest z rezerwatem Segiet. Podziwiać tam można zwłaszcza drzewostan bukowy, który pamięta jeszcze XIX wiek. Warto wiedzieć, że na terenie rezerwatu poruszać się można tylko wyznaczonymi trasami:

niebieski szlak turystyczny - część Szlaku Powstańców Śląskich
szlak w kierunku Bobrownik Śląskich
szlak "Banka"

W centrum Tarnowskich Gór, przy ulicy Wyszyńskiego, na turystów czeka Park Miejski. Tak, on również jest częścią dobra UNESCO. Dlaczego?

Na dawnych terenach górniczych, na południowy-zachód od centrum miasta, powstał unikatowy w skali europejskiej Park Miejski. Była to prawdopodobnie pierwsza w Europie udana rewitalizacja terenów poprzemysłowych przekształconych na tereny rekreacyjne. Dawne kopalnie rud żelaza zastąpiła zieleń i parkowa architektura. Położony na warpiach park ma powierzchnię 21,5 ha - tłumaczy SMZT.

Obecnie odbywają się tam wydarzenia artystyczne, gry terenowe czy biegi. Bardzo dobrze nadaje się też na spacery z dziećmi (plac zabaw i górka saneczkowa obecne).

Na swój turystyczny rozkwit czeka aktualnie Stacja Wodociągowa Staszic. W zeszłym roku została podpisana trójstronna umowa o współtworzeniu nowej instytucji kultury o nazwie Szyb Sztaszic. Dzięki niej możliwe będzie udostępnienie obiektu zwiedzającym.

Na terenie mieszczącej się przy ul. Wodociągowej Stacji, która stanowiła kiedyś wodne centrum Górnego Śląska, znajduje się do dziś ostatnia w Europie podziemna maszyna parowa. Warte uwagi są też budynki nadszybia, kotłownia, warsztaty oraz możliwość zaglądnięcia bezpośrednio ze stacji do Sztolni Głębokiej Fryderyk. To na niej, kilka kilometrów dalej, urządzono turystyczną, mierzącą 650 metrów trasę znaną jako Sztolnia Czarnego Pstrąga - wylicza SMZT.