Zburzona cerkiew w Sosnowcu. Komu przeszkadzał św. Mikołaj Cudotwórca?

Przełom XIX i XX wieku to wzrost liczby prawosławnych mieszkańców Sosnowca do około 3 tysięcy. Dotychczasowa świątynia przy dworcu kolejowym (istniejąca do dziś) stała się niewystarczająca. Był pomysł, aby budynek powiększyć, ale zarówno koszt, jak i stopień skomplikowania przebudowy, a także konieczność odprawiania nabożeństw w tym czasie sprawiły, że podjęto próbę wybudowania nowej cerkwi.

Nowa świątynia

Ceglany budynek w nowym stylu rosyjskim, na planie krzyża, z pięcioma kopułami i wysoką dzwonnicą, zaprojektował Włodzimierz Pokrowski (Władymir Pokrowskij). Do kruchty prowadził neobizantyjski portyk. Cerkiew mogła pomieścić 1800 wiernych.

Grunt pod budowę, przy skrzyżowaniu ulic Parkowej i Kolejowej (obecnie 3 Maja), ofiarowała Sosnowiecka Spółka Akcyjna. Najhojniejszymi z darczyńców środków finansowych byli niemieccy właściciele konkurencyjnych przędzalni. Franciszek (Franz) Schön – wybrany przewodniczącym komitetu budowy – ofiarował 25 tysięcy rubli. Henryk (Heinrich) Dietel – 10 tysięcy rubli. Taką samą kwotę przekazała Spółka Węglowa. Ostatecznie całkowity koszt zamknął się kwotą ok. 90 tysięcy rubli. Kamień węgielny pod budowę położono 27 maja 1901 roku. Kierował nią technik budownictwa Jastrzębski. Posadzkę wyłożono płytkami ceramicznymi. W budynku zamontowano oświetlenie elektryczne oraz centralne ogrzewanie.

Biały, trzyrzędowy ikonostas ze złoceniami, ufundowany przez Dietla (8 tysięcy rubli), wykonał mistrz Sokołow z Moskwy. Ikony umieszczone w ikonostasie wykonał moskiewski malarz Teorin. Wyświęcenie cerkwi pod wezwaniem św. Mikołaja Cudotwórcy nastąpiło 26 października 1906 roku.

Odzyskanie niepodległości przypieczętowuje los cerkwi

Wraz z zakończeniem I wojny światowej w 1918 roku Polska odzyskała niepodległość. Wiązało się to z przejęciem przez nowopowstałe państwo całego majątku kościoła prawosławnego na jego terenie w zarząd. Budynek sosnowieckiej cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy przekazano kościołowi rzymskokatolickiemu, który odtąd funkcjonował jako kościół Św. Jakuba.

Jednak ten fakt nie uratował budynku. Rząd konsekwentnie naciskał na usunięcie śladów minionego rosyjskiego panowania na tym terenie. Lokalna prasa donosiła, że wizytujący Sosnowiec premier Felicjan Sławoj Składkowski określił wzniesioną w stylu neobizantyjskim cerkiew jako „pięść imperializmu rosyjskiego grożącą Polsce”. 30 maja 1938 roku Rada Miejska podjęła decyzję o rozbiórce budynku, a na ten cel przeznaczyła środki z nadwyżki budżetowej za rok 1937/38. Stało się to mimo protestów rzymskokatolickiego księdza - dziekana będzińskiego - Franciszka Goli, który porównał ten akt do działań bolszewickich w Rosji.

Rozbiórkę rozpoczęto niezwłocznie, używając do tego m. in. materiałów wybuchowych. W roku 1965 wybudowano na miejscu cerkwi budynek Urzędu Stanu Cywilnego (tzw. pałac ślubów), teraz mieszczący restaurację. Z wyposażenia ocalał m.in. ikonostas, który obecnie znajduje się przed ołtarzem bocznym soboru Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy we Wrocławiu.