Fana, cera i gruba. Śląskie wyrazy, które w innych językach znaczą coś innego, a tłumacze nie lubią tego

„Fałszywi przyjaciele tłumacza” – słyszeliście kiedyś to określenie? Po polsku na takie słowa mówią: tautonimy – w różnych językach brzmią lub wyglądają podobnie, ale znaczą coś innego. Włoska „pasta” na przykład to makaron, choć w polszczyźnie identyczny wyraz może oznaczać to, co do makaronu dodajemy. Jest też pasta do zębów, butów czy podłogi. Albo legendarna „laska nebeska”: nie jest to bynajmniej przedmiot i nie jest niebieski. Z czeskiego na polski znaczy to „niebiańska miłość”.

Pamiętacie też pewnie, że czasownik "szukać" po czesku jest wyrazem… jak by to ująć… nie do końca parlamentarnym. Kazimierz Kutz opowiadał kiedyś o polskiej aktorce, która na słynnym festiwalu filmowym w Karlovych Varach tłumaczyła czeskim dziennikarzom, jak reżyser długo jej szukał do tej roli. "Szukał i szukał aż w końcu znalazł". Podobno Czesi długo krztusili się ze śmiechu, słysząc te słowa.

W języku śląskim podobnie i przeżywamy to na co dzień. „Łazisz bez czopki a potym kucosz jak stary tuberok” - jeśli śląska teściowa skarci cię tymi słowy, powinieneś wiedzieć, że nie chodzi o przysiady. Scenka jak z Monty Pythona ("Mój poduszkowiec jest pełen węgorzy" - lubimy), ale kucać to po śląsku kaszleć. I jeszcze jedno: tylko Ślązacy wiedzą, kto wynalazł koło, prawda?

Pan nazywał się Karl Wilhelm Ludwig Friedrich von Drais von Sauerbronn. I to nie żart. W galerii powyżej krótki przewodnik po śląskich pułapkach językowych.